documentonews.gr
Το χάνι που πέρασε διά πυρός και αντιπαροχής | Documento
Μαρίνα Αγγελάκη
Πλάι στην πλατεία Εμπορίου στα Ανω Λαδάδικα στη Θεσσαλονίκη βρίσκεται η
οδός Εδέσσης. Οδός Τας Χάνι λεγόταν κάποτε. Στο νούμερο 6 αυτού του
δρόμου στέκει όρθιο από τον 19ο αιώνα το περίφημο Μπενσουσάν Χαν. Το
διακοσίων ετών χάνι επέζησε από τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917, λειτούργησε
ως πανδοχείο έως το 1930 και αργότερα γλίτωσε και από την επέλαση της
αντιπαροχής. Πλέον έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο και αποτελεί το
παλαιότερο σωζόμενο χάνι της Θεσσαλονίκης, το οποίο τα τελευταία χρόνια
έχει μεταμορφωθεί από μια ομάδα καλλιτεχνών σε δραστήριο φορέα σύγχρονου
πολιτισμού.
«Σας προειδοποιώ, κανείς δεν βγαίνει ίδιος από το Μπενσουσάν Χαν» μου
λέει καθώς με υποδέχεται με πλατύ χαμόγελο στην εξώπορτα ο καλλιτεχνικός
διευθυντής του Στέλιος Ντοκούζ. Ο ίδιος προτιμάει να συστήνεται ως «το
φάντασμα του Μπενσουσάν Χαν» που περιφέρεται στους χώρους του και
ψιθυρίζει στους επισκέπτες την ιστορία του.
Η πολυκύμαντη ιστορία ενός hostel 200 χρόνων
«Το ιστορικό αυτό κτίριο ήταν κάποτε χάνι. Ιδιοκτήτης του ήταν ο
Θεσσαλονικιός Σεφαραδίτης Σαμουήλ Μπενσουσάν. Σύμφωνα με οθωμανικά
αρχεία, τα θεμέλια και το ισόγειο υπήρχαν ήδη το 1810, ενώ κατά τη
διάρκεια των ετών της λειτουργίας του έχουν γίνει αλλαγές και προσθήκες,
οι οποίες είναι εμφανείς μέχρι σήμερα. Στο ισόγειο ήταν οι στάβλοι του
πανδοχείου με χώμα και άχυρα όπου άφηναν οι ταξιδιώτες τα άλογά τους,
στο κελάρι του φύλασσαν την πραμάτεια τους και στον επάνω όροφο
ανέβαιναν για να διανυκτερεύσουν. Δεν νοίκιαζες δωμάτιο στο πανδοχείο,
νοίκιαζες κρεβάτι. Στην ουσία πρόκειται για ένα hostel εκείνης της εποχής.
Το 1930, περίπου έναν αιώνα αφότου πρωτολειτούργησε ως πανδοχείο, οι
απόγονοι του Σαμουήλ Μπενσουσάν πούλησαν το κτίριο σε έναν μεγαλέμπορο
της Θεσσαλονίκης και άλλαξαν τόσο η μορφή όσο και η χρήση του. Στο
ισόγειο έγιναν καταστήματα μπαχαρικών, ψιλικών και υφασμάτων. Εως και τη
δεκαετία του ’80 ήταν εδώ το γνωστό στην πόλη κατάστημα μπαχαρικών
Billy’s. Ο επάνω όροφος μετατράπηκε σε γραφεία και αποθήκες. Μια εποχή
συστεγάζονταν ένα τελωνειακό γραφείο, μια αποθήκη με λευκά είδη και
εσώρουχα, ένα συμβολαιογραφικό γραφείο, ένα κατάστημα με κλωστές και
κεντήματα. Ηταν ένα μικρό εμπορικό κέντρο εκείνης της εποχής.
Το γεγονός ότι για δύο αιώνες συνέχισε να λειτουργεί και να
χρησιμοποιούνται οι χώροι του ήταν αυτό που έσωσε το κτίριο, ενώ
συντηρούνταν με τον καλύτερο τρόπο. Είναι ορατά τα υποστυλώματα, οι
ενισχύσεις που έγιναν με καινούργια υλικά μετά το ’30 και οι προσθήκες,
όπως η πρωτοποριακή για την εποχή κρεμαστή σοφίτα του στο ισόγειο ή το
χειροκίνητο αναβατόριο στο υπόγειο για να ανεβοκατεβάζουν ευκολότερα τα
εμπορεύματα στο κελάρι. Αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι οι σημερινοί
ιδιοκτήτες του, οι οποίοι από νωρίς εκτίμησαν την αξία του κτιρίου,
ακόμη και την εποχή που εγκαταλείφθηκε στα τέλη του ’90 και είχαν πολλές
προτάσεις για να το πουλήσουν, δεν το έκαναν».
Στο υπόγειο του Μπενσουσάν Χαν, όπου άλλοτε βρισκόταν το κελάρι του
πανδοχείου, παρατηρεί κάποιος τα παλαιότερα δομικά στοιχεία του κτιρίου.
«Είναι διακριτά τα χειροποίητα τούβλα στην τοιχοποιία» λέει ο κ.
Ντοκούζ. «Εδώ σήμερα φιλοξενούμε συχνά προβολές ταινιών, εκθέσεις αλλά
και κάποια πιο underground events. Η Μαγική Σοφίτα του, το πατάρι που
κρέμεται από την οροφή του ισογείου με σιδερένιους στύλους και μεγάλα
ξύλινα δοκάρια, παλιότερα αποθηκευτικός χώρος για τα σακιά με τα
μπαχαρικά, φιλοξενεί παρουσιάσεις βιβλίων, σεμινάρια, διαλέξεις,
εργαστήρια και κάποιες συναυλίες για λίγους ακροατές. Για πρώτη φορά
μάλιστα αυτές τις μέρες, έως τη Δευτέρα 21 Ιανουαρίου, φιλοξενείται στη
σοφίτα μια θεατρική παράσταση. Πρόκειται για το έργο “Συνομιλίες
γυναικών. Woolf vs Joyce” που παρουσιάζει η ομάδα Σχήμα εκτός Αξονα».
Καλλιτεχνική πρωτοπορία και μεταφυσική εμπειρία
Ανεβαίνοντας τη μαρμάρινη σκάλα από την εξωτερική σιδερένια πόρτα του
κτιρίου φτάνουμε σε ένα οκτάγωνο αίθριο με τζαμωτό θόλο. Γύρω του
απλώνονται ακτινωτά τα επτά δωμάτια του πάλαι ποτέ πανδοχείου που από τα
μεγάλα παράθυρά τους έβλεπες κάποτε τη θάλασσα. Εκτιμάται ότι το καθένα
διέθετε δέκα με δεκαπέντε κλίνες. «Εδώ είναι ο κεντρικός χώρος των
καλλιτεχνικών δράσεων του Μπενσουσάν Χαν. Ολα τα δωμάτια συνδέονται
μεταξύ τους με μεγάλες πόρτες και όταν είναι ανοιχτές δίνουν την αίσθηση
ενός ενιαίου χώρου, ο οποίος εξυπηρετεί τις εκδηλώσεις που φιλοξενούμε:
θεατρικές και χορευτικές παραστάσεις, εικαστικές εκθέσεις, συναυλίες.
Στις θεατρικές παραστάσεις, που συνήθως είναι περιηγητικές, το κοινό
μετακινείται άνετα από δωμάτιο σε δωμάτιο για να δει την επόμενη σκηνή».
Το κομβικό σημείο για την αναβίωση και τη σημερινή χρήση του Μπενσουσάν
Χαν ήταν όταν το 2012 το Θέατρο του Αλλοτε το επέλεξε για να παρουσιάσει
εδώ την παράσταση «Φόβος» βασισμένη σε κείμενα του Εντγκαρ Αλαν Πόε. «Το
κοινό περιφερόταν στα δωμάτια για να παρακολουθεί την εξέλιξη της
ιστορίας των φαντασμάτων που πρωταγωνιστούσαν στο έργο και όλοι έφευγαν
μαγεμένοι σαν να είχαν μπει σε ταινία φαντασίας που διαδραματιζόταν
ζωντανά. Η φήμη του Μπενσουσάν Χαν ως χώρου φιλοξενίας σημαντικών
καλλιτεχνικών δράσεων διαδόθηκε και εκτός Θεσσαλονίκης».
Ο Στέλιος Ντοκούζ πρωτογνώρισε το κτίριο συμμετέχοντας στην παράσταση
«Φόβος» ως ηθοποιός, κατά την οποία έζησε μια μεταφυσική εμπειρία:
«Συνδέθηκα με το κτίριο σε μια άλλη διάσταση και αποφάσισα να μείνω
κοντά του για πάντα. Εγινα το φάντασμά του! Δεν υπάρχει μέρα που να μπω
στο Μπενσουσάν Χαν και να μην ανατριχιάσει η ραχοκοκαλιά μου. Κάτι
ιδιαίτερο συμβαίνει ακόμη και όταν έρχονται εδώ δύο άνθρωποι μόνο για να
κουβεντιάσουν. Προσπαθώντας να το εξηγήσω έχω καταλήξει ότι οφείλεται
στα αόρατα δομικά στοιχεία του: αναμφίβολα στο κτίριο έχουν καταγραφεί
τα όνειρα των χιλιάδων ανθρώπων που έμπαιναν για να κοιμηθούν στο
πανδοχείο καθημερινά για έναν ολόκληρο αιώνα».
Το Μπενσουσάν Χαν έχει ελεγχθεί επανειλημμένως για τη στατικότητά του
και είναι απολύτως ασφαλές. «Εγιναν μόνο στεγανοποιητικές και
σταθεροποιητικές εργασίες και καμία ανακαίνιση, γι’ αυτό το κτίριο φέρει
έκδηλα τις μνήμες του από όλες τις εποχές του. Αυτό το διάστημα
ξεκίνησαν εργασίες αποκατάστασης και συντήρησης της πρόσοψής του.
Θεωρούμε αναγκαία μια στενή συνεργασία τόσο με την Εφορεία Νεότερων
Μνημείων όσο και με το υπουργείο Πολιτισμού. Στόχος μας είναι, όπως το
κτίριο έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο, να χαρακτηριστεί διατηρητέα και η
τρέχουσα χρήση του ως μνημείου που φιλοξενεί εκδηλώσεις τέχνης και
πολιτισμού».
INFΟ
Στο Μπενσουσάν Χαν (Εδέσσης 6, Ανω Λαδάδικα) πραγματοποιούνται
καθημερινά ξεναγήσεις κατόπιν συνεννόησης.
https://www.facebook.com/BensousanHan
________
Orasi mailing list
για την διαγραφή σας από αυτή την λίστα στείλτε email στην διεύθυνση
orasi-requ...@hostvis.net
και στο θέμα γράψτε unsubscribe
Για να στείλετε ένα μήνυμα και να το διαβάσουν όλοι οι συνδρομητές της λίστας
στείλτε email στην διεύθυνση
Orasi@hostvis.net
διαβάστε τι συζητά αυτή η λίστα
http://hostvis.net/mailman/listinfo/orasi_hostvis.net
Για το αρχείο της λίστας
http://www.mail-archive.com/orasi@hostvis.net/
Εναλλακτικό αρχείο:
http://hostvis.net/pipermail/orasi_hostvis.net/
παλαιότερο αρχίο (έως 25/06/2011)
http://www.freelists.org/archives/orasi
__________
NVDA δωρεάν αναγνώστης οθόνης ένα πρόγραμμα ανοιχτού λογισμικού
http://www.nvda-project.org/
_____________
Τα ηχογραφημένα βιβλία με φυσική φωνή που ανεβαίνουν στις βιβλιοπροτάσεις
προσφέρονται από τις βιβλιοθήκες που λειτουργούν οι φορείς των τυφλών
____________
