Ο Σταύρος Ζουμπουλάκης γράφει έναν οδηγό για τη Μεγάλη Εβδομάδα
Βιωματικός, φιλοσοφικός, θεολογικός, υμνολογικός αλλά και πολιτικός
οδηγός για τη Μεγάλη Εβδομάδα είναι το καινούργιο βιβλίο του Σταύρου
Ζουμπουλάκη «Ανθοδέσμη για τη Μεγάλη Εβδομάδα».
Νίκος Μπακουνάκης.
ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ σε όλους, πιστεύοντες και μη, θρησκευόμενους και
μη, εκκλησιαζόμενους και μη, γιατί, πάνω απ’ όλα, είναι ένα βιβλίο
ποιητικό και τρυφερό. «Μια μικρή ανθοδέσμη με ανθύλλια, fioretti» γράφει
ο ίδιος ο συγγραφέας στον πρόλογο, παραπέμποντας έτσι και στα δύο
πρωτότυπα έργα του Γιώργου Ρόρρη που κοσμούν το εξώφυλλο και το
οπισθόφυλλο του βιβλίου: «Μπουκέτο βιολέτες σε ποτήρι» και «Ανθισμένη
βιολέτα», αντίστοιχα.
Παιδί ιερέως, ο Σταύρος Ζουμπουλάκης γράφει με τη συγκίνηση του βιώματος
και η αλήθεια αυτή διαπερνάει το αφήγημά του. «Η Μεγάλη Βδομάδα είναι η
φωνή του πατέρα μου. Και η εκκλησία του Αγίου Γερασίμου, στη γειτονιά
μου, στα Κουπόνια (Άνω Ιλίσια, σήμερα). Ο τρόπος που έψελνε, η φωνάρα
του, χωρίς φορητά μικρόφωνα, το “Σήμερον κρεμάται επί ξύλου” τη Μεγάλη
Πέμπτη το βράδυ ήταν μοναδικός» γράφει. Αλλά το βίωμα και η συγκίνηση
δεν εμποδίζουν τον Ζουμπουλάκη να είναι τολμηρός, καίριος και
πρωτότυπος. Έτσι, το κείμενό του αυτό έχει όλα τα στοιχεία που βρίσκουμε
στα προηγούμενα δοκίμιά του και που, τουλάχιστον εμένα, πετυχαίνουν να
με κινητοποιούν.
Για τους περισσότερους, ακόμη και γι’ αυτούς που δεν πηγαίνουν καθόλου
στην εκκλησία, η σημαντικότερη στιγμή της Μεγάλης Εβδομάδας είναι τα
εγκώμια της Μεγάλης Παρασκευής. Ο Ζουμπουλάκης παρατηρεί ότι, ενώ
αποτελούν τον επίσημο θρήνο της Εκκλησίας για τον θάνατο του Χριστού,
δεν αποπνέουν τίποτα το καταθλιπτικό.
Ο τολμηρός και πολιτικός Ζουμπουλάκης φαίνεται, για παράδειγμα, στο
κεφάλαιο «Μεγάλη Πέμπτη Εσπέρας (Όρθρος Μεγάλης Παρασκευής), Η ενθρόνιση
του Μεσσία». Αυτή η σημαντική μέρα, που συνδέεται και με τη μνήμη του
πατέρα του, είναι ταυτόχρονα και μέρα μίσους.
«Δεν αντέχω πια να ακούω τα αντιιουδαϊκά τροπάριά της. Δεν αντέχω τόσο
μίσος, μέσα στην εκκλησία, τη μέρα της σταυρικής θυσίας» γράφει. Και
θεωρεί επείγον να βγουν τα τροπάρια αυτά από τις ακολουθίες. «Μόνο μια
πεθαμένη πίστη δεν μπορεί να αλλάξει ένα τροπάριο».
Ο Ζουμπουλάκης μας λέει ότι το αντιιουδαϊκό μίσος διατρέχει όλη τη
Μεγάλη Εβδομάδα, αλλά κορυφώνεται το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης. Κι αυτό
είναι παράδοξο, καθώς την ίδια μέρα συμβαίνουν σημαντικότερα πράγματα,
όπως η προσευχή στη Γεσθημανή και οι τελευταίοι λόγοι του Χριστού πάνω
στον Σταυρό.
«Ευτυχώς που οι άνθρωποι δεν καταλαβαίνουν τα ελληνικά των ύμνων»
γράφει. «Εγώ, όμως, που τα καταλαβαίνω, κλείνω τα αυτιά μου, προσπαθώ να
θυμάμαι και να σκέφτομαι άλλα πράγματα, για να κατανικήσω τον πειρασμό
να φύγω από την εκκλησία» λέει για το πλήθος των αντιιουδαϊκών τροπαρίων
που ζητούν εκδίκηση.
Τα κεφάλαια του βιβλίου ακολουθούν τη σειρά των ημερών της Μεγάλης
Εβδομάδας, «της υψηλότερης μορφής άνοιξης», όπως γράφει ο Γιώργος
Σεφέρης κάπου στις Δοκιμές του, όπου παραπέμπει ο Ζουμπουλάκης. Δεν
είναι τυχαία η αναφορά στον Σεφέρη.
Στην ανθοδέσμη του Ζουμπουλάκη δεν υπάρχουν μόνο τα κείμενα των
υμνογράφων, των προφητών, των ευαγγελιστών και των αποστόλων. Υπάρχουν
και τα κείμενα των λογοτεχνών.
Βρίσκουμε, ας πούμε, τον Σεφέρη στο κεφάλαιο για «Το Άσμα Ασμάτων», αυτό
το ερωτικό τραγούδι για την περιπέτεια της ψυχής και του σώματος, που
περιλαμβάνεται στον εβραϊκό αλλά και στον χριστιανικό κανόνα της Βίβλου.
Βρίσκουμε, επίσης, τον Μπορίς Πάστερνακ και το μυθιστόρημά του Δόκτωρ
Ζιβάγκο.
Στο κεφάλαιο «Μεγάλη Τρίτη εσπέρας, η ακρότητα της μετάνοιας», με θέμα
την πόρνη που άλειψε με μύρο τον Χριστό, ο Ζουμπουλάκης χρησιμοποιεί το
τελευταίο κεφάλαιο του μυθιστορήματος του Πάστερνακ, που περιλαμβάνει το
τετράδιο με τα ποιήματα του ήρωα, του Γιούρι Ζιβάγκο, για να τονίσει το
νόημα της ημέρας. Παραθέτει ένα από τα δύο ποιήματα που είναι αφιερωμένο
στη Μαγδαληνή, τη γυναίκα που για πολλούς ταυτίζεται με την πόρνη: «Τη
νύχτα ο δαίμονάς μου έρχεται να μου θυμίσει / Πως πρέπει να πληρώσω τα
παλιά μου χρέη / Επιστρέφουν και μου πληγώνουν την καρδιά/ Όλες οι
αναμνήσεις της ασέλγειας».
Στην ανθοδέσμη έχει όμως θέση και η δημώδης λογοτεχνία, συγκεκριμένα το
«Μοιρολόι της Παναγίας», από τα πιο διαδεδομένα δημώδη άσματα σε όλον
τον ελληνικό κόσμο, στο οποίο ο Ζουμπουλάκης αφιερώνει ένα κεφάλαιο.
Πολλοί από εμάς μπορεί να γνωρίζουμε τους πρώτους στίχους του: «Σήμερο
μαύρος ουρανός, σήμερο μαύρη μέρα / Σήμερον όλοι θλίβουνται και τα βουνά
λυπούνται». Το βίωμα είναι πολύ σημαντικό στο κεφάλαιο αυτό, καθώς ο
Ζουμπουλάκης κρατάει ζωντανή τη διήγηση της αδελφής του. Μια Μεγάλη
Παρασκευή, «γύρω στο 1970, στην ενορία του Αγίου Γερασίμου, την ενορία
μας, μια γυναίκα από κάποιο ελληνικό χωριό, που είχε έρθει στην Αθήνα
για να κάνει Πάσχα με τα παιδιά της, τραγούδησε το “Μοιρολόι της
Παναγίας”. Δεν μας ήταν άγνωστο, το ξέραμε από τη μάνα μας».
Θρήνος ανθρώπινος και γήινος, που όμως το επέτρεψε η Εκκλησία να μπει
στη λειτουργία. «Η Παναγία είναι εδώ κάθε μάνα που κλαίει τον θάνατο του
γιου της. Δεν είναι η Θεοτόκος» σχολιάζει ο Ζουμπουλάκης. Αλλά «έχει
βαρύνουσα θεολογική σημασία ότι οι γυναίκες, οι μανάδες όλων των αιώνων,
θέλησαν να αφήσουν την Παναγία να πει τη δική τους ιστορία, να εκφράσει
τον δικό τους πόνο».
________
Orasi mailing list
για την διαγραφή σας από αυτή την λίστα στείλτε email στην διεύθυνση
orasi-requ...@hostvis.net
και στο θέμα γράψτε unsubscribe
Για να στείλετε ένα μήνυμα και να το διαβάσουν όλοι οι συνδρομητές της λίστας
στείλτε email στην διεύθυνση
Orasi@hostvis.net
διαβάστε τι συζητά αυτή η λίστα
http://hostvis.net/mailman/listinfo/orasi_hostvis.net
Για το αρχείο της λίστας
http://www.mail-archive.com/orasi@hostvis.net/
Εναλλακτικό αρχείο:
http://hostvis.net/pipermail/orasi_hostvis.net/
παλαιότερο αρχίο (έως 25/06/2011)
http://www.freelists.org/archives/orasi
__________
NVDA δωρεάν αναγνώστης οθόνης ένα πρόγραμμα ανοιχτού λογισμικού
http://www.nvda-project.org/
_____________
Τα ηχογραφημένα βιβλία με φυσική φωνή που ανεβαίνουν στις βιβλιοπροτάσεις
προσφέρονται από τις βιβλιοθήκες που λειτουργούν οι φορείς των τυφλών ενώ Για
να κατεβάσετε τον σχετικό κατάλογο επισκεφθείτε το
http://www.hostvis.net/audiobooks/katalogos.zip
____________
