Ναι, Κώστα, αυτό θα ήταν όντως το καλύτερο!! Ευχαριστώ κι εγώ εκ των
προτέρων και αναμένω.:)
-----Original Message-----
From: Panagiotis Antonopoulos
Sent: Tuesday, January 05, 2016 12:55 PM
To: orasi mailing list
Subject: Re: [Orasi] η ιστορία του οίκου τυφλών
Πολύ καλά Κώστα. Πολλές καλημέρες.
-----Αρχικό μήνυμα-----
From: Kostas D. Theodoropoulos
Sent: Tuesday, January 05, 2016 11:31 AM
To: orasi mailing list
Subject: Re: [Orasi] η ιστορία του οίκου τυφλών
Καλημέρα Τάκη. Θα το φτιάξουμε στον server του hostvis ώστε να νπορεί να
κατέβει και ως αυτόνομο αρχείο.
--Κώστας--
-----Αρχικό μήνυμα-----
From: Panagiotis Antonopoulos
Sent: Tuesday, January 05, 2016 9:09 AM
To: orasi mailing list
Subject: Re: [Orasi] η ιστορία του οίκου τυφλών
Καλημέρα σε όλους και όλες,
Νομίζω ότι θα πρέπει αυτή η εργασία να σταλεί ως συνημμένο αρχείο και όχι ως
τμήμα του μηνύματος του Σπύρου, γιατί έτσι δεν μπορεί να αποθηκευθεί ως
αυτοτελής μελέτη.
Τις ευχές μου και πάλι,
Τάκης
-----Αρχικό μήνυμα-----
From: skordilis-spyros
Sent: Monday, January 04, 2016 6:37 PM
To: οραση list
Subject: [Orasi] η ιστορία του οίκου τυφλών
ζΗ ιστορία τού Οίκου Τυφλών της Ελλάδος (Μέρος 1ο: Περιεχόμενα)
Η διπλωματική εργασία της Βιβής Τσαβαλιά στο Πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών
«Πολιτική Επιστήμη και Ιστορία» - Κατεύθυνση: Νεότερη και σύγχρονη Ιστορία,
του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών. (Μέρος 1ο:
Περιεχόμενα).
ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ & ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ & ΙΣΤΟΡΙΑΣ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ
«ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ & ΙΣΤΟΡΙΑ»
ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΝΕΟΤΕΡΗ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
Παρασκευή Τσαβαλιά
Α.Μ.: 1111 Μ039
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
Η ιστορία τού Οίκου Τυφλών της Ελλάδος
ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ:
1. Χριστίνα Κουλούρη (Σύμβουλος Σπουδών)
2. Λίνα Βεντούρα
3. Ανδρέας Λυμπεράτος
Αθήνα, Οκτώβριος 2015
Περιεχόμενα.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄: ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΚΑΙ ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΑ (18ος-20ός αιώνας).
1ο υποκεφάλαιο: Αστική τάξη και φιλανθρωπία.
2ο υποκεφάλαιο: Οι φιλανθρωπικές δράσεις των ελλήνων αστών από το δεύτερο
μισό του 19ου αιώνα.
3ο υποκεφάλαιο: Τα κίνητρα των φιλανθρώπων.
4ο υποκεφάλαιο: Οι εθνικοί ευεργέτες.
5ο υποκεφάλαιο: Αιγυπτιώτης ευεργετισμός.
6ο υποκεφάλαιο: Εκπαίδευση και κρατικές προνοιακές παροχές για τους
αναπήρους στην Ελλάδα από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι τη δεκαετία του
1970.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄: ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΝΟΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΤΥΦΛΟΥΣ.
1ο υποκεφάλαιο: Η εκπαίδευση των τυφλών (18ος-20ός αι.).
2ο υποκεφάλαιο: Οι πρώτοι εμπνευστές της εκπαίδευσης των τυφλών στην Ελλάδα.
3ο υποκεφάλαιο: Οι ιδέες περί ευγονικής στο 1ο μισό τού 20ού αιώνα.
4ο υποκεφάλαιο: Αιτίες τύφλωσης και πρόοδος της ιατρικής επιστήμης κατά το
1ο μισό τού 20ού αιώνα.
5ο υποκεφάλαιο: Απογραφή τυφλών και γενικότερα των αναπήρων και στατιστικές
σε Ελλάδα και εξωτερικό.
6ο υποκεφάλαιο: Επαγγελματική αποκατάσταση των τυφλών στην Ελλάδα.
7ο υποκεφάλαιο: Βασιλική και κρατική Πρόνοια.
8ο υποκεφάλαιο: Σωματεία αυτο-οργάνωσης και άλλα φιλανθρωπικά ιδρύματα για
τυφλούς.
8.1. Οι πρώτες ατελέσφορες προσπάθειες συλλογικής οργάνωσης.
8.2. Πανελλήνιος Σύνδεσμος Τυφλών (1932 έως σήμερα).
8.3. Σχολή Τυφλών Βορείου Ελλάδος «Ο Ήλιος».
8.4. Φάρος Τυφλών τής Ελλάδος.
8.5. Λοιπά φιλανθρωπικά ιδρύματα για τυφλούς.
8.6. Προνοιακά ιδρύματα για άλλες αναπηρίες.
9ο υποκεφάλαιο: Η εικόνα του τυφλού στην ελληνική κοινωνία τού 20ού αιώνα
μέσα από τον Τύπο.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄: Ο ΟΙΚΟΣ ΤΥΦΛΩΝ.
1ο υποκεφάλαιο: Οι εμπνευστές τού Οίκου Τυφλών.
2ο υποκεφάλαιο: Το προφίλ τής Διοίκησης: Ποιοτικά και ποσοτικά
χαρακτηριστικά.
3ο υποκεφάλαιο: Η λειτουργία τού Οίκου Τυφλών από το 1907-1976 όπως
προκύπτει από τις ετήσιες λογοδοσίες, τον Τύπο και την βιβλιογραφία.
4ο υποκεφάλαιο: Βιβλίο επισκεπτών.
5ο υποκεφάλαιο: Πρόσκοποι και Οδηγοί στον Οίκο Τυφλών.
6ο υποκεφάλαιο: Η εικόνα τού Οίκου Τυφλών, διαχρονικά, μέσα από τον Τύπο.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ΄: Η εξέγερση των τυφλών - Ο αγώνας για χειραφέτηση.
1ο υποκεφάλαιο: Η κατάληψη του Οίκου Τυφλών.
2ο υποκεφάλαιο: Ψηφίσματα και εκδηλώσεις συμπαράστασης ή καταδίκης της
κατάληψης.
3ο υποκεφάλαιο: Ο αγώνας συνεχίζεται.
3.1. Ο αγώνας των τυφλών: Ένα ιστορικό ντοκιμαντέρ.
3.2. Η κρατικοποίηση.
4ο υποκεφάλαιο: Ανάδειξη των χαρακτηριστικών τής εξέγερσης των τυφλών ως
εκείνων που σηματοδοτούν ένα κοινωνικό κίνημα.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ.
1. Μέλη Εφορείας και Κοσμητείας Οίκου Τυφλών (1907-1948).
2. Καταστατικό Οίκου Τυφλών 1906.
3. Τροποποιημένο καταστατικό Οίκου Τυφλών 1934.
4. Μεγάλοι Ευεργέτες - Ευεργέτες.
5. Δωρεές και κληροδοτήματα ανά έτος (1907-1948).
6. Σχέδιο προέκτασης Οίκου Τυφλών.
7. Αριθμός τροφίμων ανά έτος (1907-1979).
8. Ακίνητα του Οίκου Τυφλών.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.
Η ιστορία τού Οίκου Τυφλών της Ελλάδος (Μέρος 2ο: Εισαγωγή)
Η διπλωματική εργασία της Βιβής Τσαβαλιά στο Πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών
«Πολιτική Επιστήμη και Ιστορία» - Κατεύθυνση: Νεότερη και σύγχρονη Ιστορία,
του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών. (Μέρος 2ο:
Εισαγωγή).
ΕΙΣΑΓΩΓΗ.
Στο παρόν μελέτημα θα εξετάσουμε την ιστορία τού Οίκου Τυφλών τής Ελλάδος.
Φαινομενικά πρόκειται για την ίδρυση ενός ακόμα φιλανθρωπικού εκπαιδευτικού
ιδρύματος για μειονεκτούντα άτομα, με τη χρηματοδότηση Ελλήνων ευεργετών
στις αρχές τού 20ού αιώνα. Ωστόσο, στην εξέλιξη εμφανίζεται μια ιδιομορφία,
η οποία είναι μοναδική -από όσο είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε- για τα
ελληνικά, τουλάχιστον, δεδομένα. Συγκεκριμένα, ενώ λειτούργησε για μια
εβδομηκονταετία με τα πρότυπα ενός κλασικού φιλανθρωπικού ιδρύματος, στη
συνέχεια οι ευεργετούμενοι τυφλοί -καθώς και άλλοι τυφλοί συμπαραστάτες, εν
δυνάμει δικαιούχοι των υπηρεσιών του με βάση τις διαθέσεις των δωρητών,
επηρεασμένοι βαθύτατα από το πνεύμα τής μεταπολίτευσης, που απορρίπτει τα
πατερναλιστικά πρότυπα- εξεγείρονται και διεκδικούν τη χειραφέτησή τους και
να πάψουν να αποτελούν μηχανές οίκτου, αποζητώντας γι αυτούς και τους
ομοίους τους την ιδιότητα του φορέα δικαιωμάτων. Έτσι, το 1976 τριακόσιοι
περίπου τυφλοί, κάτω από την ηγεσία της Συντονιστικής Επιτροπής Αγώνα, που
αποτελούσαν κυρίως μέλη τού Διοικητικού Συμβουλίου και της Εξελεγκτικής
Επιτροπής τού Πανελληνίου Συνδέσμου Τυφλών, καταλαμβάνουν στις 2 Μαΐου το
κτήριο τού Οίκου Τυφλών στην Καλλιθέα, διεκδικώντας «Μόρφωση, Δουλειά και
όχι Ζητιανιά», παραφράζοντας το σύνθημα του Πολυτεχνείου «Ψωμί, Παιδεία,
Ελευθερία». Η λέξη «ελευθερία» για τους τυφλούς συνοψίζεται στην
απελευθέρωσή τους από το πρότυπο του επαίτη στο οποίο τους είχε εντάξει, εν
πολλοίς, μέχρι τότε η ελληνική πολιτεία και, κατά συνέπεια, και η κοινωνία
και στη μετατροπή τους από αντικείμενα οίκτου και ελεημοσύνης σε υποκείμενα
δικαιωμάτων, συνταγματικά κατοχυρωμένων για παροχή δημόσιας παιδείας,
εξασφάλιση εργασίας και αξιοπρεπούς ζωής.
Καταρχάς, θα εξετάσουμε συνοπτικά πώς οι ανάπηροι θεωρήθηκαν «άξιοι» της
φιλανθρωπίας, την οποία κατά κύριο λόγο άσκησαν μορφωμένα μέλη τής αστικής
τάξης. Θα ασχοληθούμε με τον τρόπο άσκησης της φιλανθρωπίας στην Ελλάδα,
αρχίζοντας από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και θα αναφερθούμε πιο
αναλυτικά στο «ευεργετικό φαινόμενο», ήτοι την ίδρυση με χορηγίες κυρίως
πλούσιων ελλήνων αστών τής Διασποράς, εκπαιδευτικών, νοσηλευτικών και
προνοιακής μορφής ιδρυμάτων, τα οποία σε πολύ μεγάλο βαθμό υποκατέστησαν την
αδυναμία ή την έλλειψη κρατικής φροντίδας. Θα αναφερθούμε στα κίνητρα των
ευεργετών, ως προς την πράξη τής ευεργεσίας και, ιδιαίτερα, στους Έλληνες
της Αιγύπτου, οι οποίοι εν πολλοίς μας αφορούν εδώ, ως κύριοι δωρητές για
την ανέγερση του Οίκου Τυφλών στην Καλλιθέα. Ωστόσο, θα αναφερθούμε
περιληπτικά και στις υποτυπώδεις κρατικές προνοιακές παροχές για τους
αναπήρους γενικά, και τους τυφλούς ειδικότερα, στην Ελλάδα από τις αρχές τού
20ού αιώνα μέχρι τη δεκαετία του 1970.
Ακολούθως, θα εξετάσουμε περιληπτικά την ιστορία τής εκπαίδευσης των τυφλών
από τον 18ο έως τον 20ό αιώνα στην Ευρώπη και τον κόσμο και θα αναφερθούμε
στους πρώτους εμπνευστές τής εκπαίδευσης των τυφλών στην Ελλάδα. Στο σημείο
αυτό είναι επιβεβλημένο να διερευνήσουμε τις ιδέες περί ευγονικής που
επικρατούσαν διεθνώς, αλλά και στη χώρα μας, καθώς και στις βασικές αιτίες
τύφλωσης του πληθυσμού, αλλά και της προόδου της επιστήμης στον τομέα τής
αντιμετώπισής της. Για να αντιληφθούμε την τάξη μεγέθους που αντιπροσωπεύει
η κοινωνική ομάδα των τυφλών, θα αναφερθούμε σε ανευρεθέντα στατιστικά
στοιχεία, τα οποία ωστόσο είναι περιορισμένης ακρίβειας και θα καταγράψουμε
την υποτυπώδη επαγγελματική τους αποκατάσταση στην Ελλάδα στο υπό συζήτηση
χρονικό διάστημα (αρχές 20ού αιώνα - τέλος δεκαετίας 1970). Θα κάνουμε μία
σύντομη αναφορά στις μορφές και το είδος τής πρόνοιας που παρείχαν στους
τυφλούς κατά την ίδια χρονική περίοδο, αφενός μεν η βασιλική πρόνοια και
αφετέρου το κράτος. Για να δημιουργήσουμε μια σφαιρικότερη εικόνα για τον
«τυφλό» την ίδια εποχή στην Ελλάδα, θα κάνουμε μνεία τόσο των προσπαθειών
αυτο-οργάνωσης των τυφλών όσο και των λοιπών φιλανθρωπικών φορέων -πλην του
Οίκου Τυφλών- που δημιουργήθηκαν για την ανακούφιση και περίθαλψή τους,
καθώς κι ένα σύντομο πέρασμα από τον Τύπο τής εποχής, ώστε να αφουγκραστούμε
τον τρόπο με τον οποίο περιέγραφε την εικόνα του τυφλού, η οποία ασφαλώς
αντανακλούσε και την αντίληψη της κοινωνίας γι αυτόν.
Στο ερευνητικό μέρος τής μελέτης θα διερευνήσουμε (χρησιμοποιώντας αρχειακές
πηγές, τον Τύπο τής εποχής και το πρόγραμμα από το ντοκιμαντέρ Ο αγώνας των
τυφλών τής Μαρίας Χατζημιχάλη-Παπαλιού) την ίδρυση τού Οίκου Τυφλών τής
Ελλάδος, τη δομή των οργάνων διοίκησης και το προφίλ των μελών τους, τη
λειτουργία τού Ιδρύματος όπως προκύπτει -κυρίως- από τις ετήσιες λογοδοσίες
(1907-1948), τον Τύπο της εποχής και την περιορισμένη βιβλιογραφία, καθώς
και την «εξέγερση» των τυφλών το 1976, που διεκδικούν τη χειραφέτησή τους
και την κρατικοποίηση του φιλανθρωπικού ιδρύματος. Τέλος, θα προσπαθήσουμε
να αποδείξουμε ότι το κίνημα των τυφλών συνείχε όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά
και τις προϋποθέσεις που χαρακτηρίζουν ένα κοινωνικό κίνημα.
Θεωρούμε ότι στην εργασία αυτή θα ξεδιπλωθεί ένα κομμάτι της σύγχρονης
ελληνικής ιστορίας ελάχιστα γνωστό, ακόμα και στους ιστορικούς μελετητές,
όπως προκύπτει από την υπάρχουσα βιβλιογραφία και πως αυτό θα αποτελέσει ένα
μικρό λιθαράκι για την οικοδόμηση της ιστορίας των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων
στη χώρα μας τον εικοστό αιώνα και στην ιστορία τού αναπηρικού κινήματος
γενικά, των λιγότερο γνωστών κοινωνικών κινημάτων στην Ελλάδα.
Η ιστορία τού Οίκου Τυφλών της Ελλάδος (Μέρος 3ο: Κεφάλαιο Α - 1ο
υποκεφάλαιο)
Η διπλωματική εργασία της Βιβής Τσαβαλιά στο Πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών
«Πολιτική Επιστήμη και Ιστορία» - Κατεύθυνση: Νεότερη και σύγχρονη Ιστορία,
του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών. (Μέρος 3ο:
Κεφάλαιο Α - 1ο υποκεφάλαιο).
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄
ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΚΑΙ ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΑ (18ος-20ός αιώνας)
1ο υποκεφάλαιο: Αστική τάξη και φιλανθρωπία.
Η διάλυση της φεουδαρχικής κοινωνίας και η εμφάνιση του σύγχρονου κόσμου
προκάλεσε αρκετές αλλαγές στη ζωή των φτωχών, των αναπήρων κ.λπ. Κατά τον
16ο αιώνα άρχισε να διαδίδεται η αντίληψη ότι οι φτωχοί αποτελούσαν δημόσιο
κίνδυνο. Στην Αγγλία π.χ. η ψήφιση του περιβόητου ελισαβετιανού Νόμου για
τους Φτωχούς είχε σαν συνέπεια όχι μόνο να στερείται ο φτωχός των αδελφικών
συντεχνιών του, αλλά και να εξαρτάται από τις πρωτοβουλίες μιας κοινωνίας
που ήταν στην καλύτερη περίπτωση αδιάφορη και συχνά σκληρή στην αντιμετώπιση
των φτωχών αλλά και των ατόμων με αναπηρίες. Με την εξάπλωση του
Προτεσταντισμού, ένα μεγάλο μέρος της φιλανθρωπίας που παρεχόταν πρωτύτερα
από την εκκλησία, αντικαταστάθηκε από την ιδιωτική πρωτοβουλία.
Σε αυτή τη φάση, σχεδόν σε όλη την Ευρώπη διαγράφεται η τάση απογραφής της
φτώχειας και παροχής οργανωμένης πλέον βοήθειας προς τους φτωχούς και
διάθεσης συνδρομής προς τους ανίκανους να εργασθούν μέσα από ένα
συγκεντρωτικό σύστημα. Παράλληλα, τα ήδη υπάρχοντα ιδρύματα (νοσοκομεία
κ.λπ.), που στην πλειοψηφία τους βρίσκονταν κάτω από τη διοίκηση της
εκκλησίας, πέρασαν στον έλεγχο των ιδιωτών. Επιβλήθηκαν υποχρεωτικοί φόροι
υπέρ των φτωχών, απαγορεύτηκε η επαιτεία και οι άνεργοι υποχρεώνονταν να
εργασθούν σε δημόσια έργα. Κατά τον 17ο αιώνα, αναπτύχθηκε σ΄ όλες σχεδόν
τις ευρωπαϊκές χώρες η ιδέα της απομάκρυνσης ή του διαχωρισμού των φτωχών
από την κοινωνία. Πρόκειται για μια κίνηση γνωστή ως «μεγάλο εγκλεισμό» των
φτωχών και αποκλινόντων ατόμων ή ομάδων σε ιδρύματα που λειτουργούσαν
ταυτόχρονα ως φυλακές, νοσοκομεία και χώροι εργασίας.
Ο 18ος αιώνας προσέδωσε νέο περιεχόμενο στη φιλανθρωπία. Στην ορολογία του
διαφωτισμού οι όροι «φιλανθρωπία» και «αγαθοεργία» (bienfaisance) εξέφραζαν
ιδιότητες και αρετές που αντλούσαν την προέλευσή τους από την κοινωνία και
βρίσκονταν σε αντίθεση με την παραδοσιακή έννοια της χριστιανικής
ελεημοσύνης. Η οριστική απόρριψη των θεολογικών εξηγήσεων για τη φτώχεια, η
αναγνώρισή της ως κοινωνικό πρόβλημα που έχει οικονομικές και κοινωνικές
αιτίες, η υπονόμευση των προηγούμενων τρόπων διαχείρισής της -οι οποίοι
θεωρήθηκε ότι ενθαρρύνουν την αεργία- αποτέλεσαν τα βασικά κίνητρα για την
ανάληψη φιλανθρωπικής δράσης από τους αστούς. Παράλληλα, οι φτωχοί
διαιρέθηκαν σε δύο κατηγορίες: αυτούς που χρήζουν βοήθειας και όσους ήταν
ανάξιοι συνδρομής. Έτσι, οι ανάπηροι, οι πάσχοντες από σωματική ή ψυχική
«βλάβη», η οποία τους καθιστά ανίκανους προς εργασία, θεωρήθηκαν «άξιοι»
αποδέκτες της φιλανθρωπίας.
Η αστικοποίηση και εκβιομηχάνιση στη διάρκεια του 19ου αιώνα δημιούργησε
κοινωνικούς φόβους στις ανώτερες τάξεις. Μια σειρά από ζητήματα, όπως οι
επιδημίες, οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης των φτωχότερων στρωμάτων στις
πόλεις, η αύξηση των αστέγων, των έκθετων, των ορφανών, των επαιτών κ.λπ.
δεν άφησαν ασυγκίνητους τους αστούς, που μέσα από φιλανθρωπικούς συλλόγους
και δημοτικά συμβούλια προσπάθησαν να επιβάλλουν τα οράματα του πολιτισμού
που τους διέπνεε. Η έλλειψη προνοιακών δομών τούς κινητοποίησε για την
επίλυση αυτών των προβλημάτων. Δήμοι και ομάδες πολιτών δραστηριοποιήθηκαν
για την εκτέλεση έργων δημόσιας υγείας, αλλά ανέλαβαν και δραστηριότητες για
τη μόρφωση, την περίθαλψη, την ηθική βελτίωση των κατώτερων τάξεων
(ορφανοτροφεία, εργαστήρια απόρων γυναικών κλπ).
Στην Ευρώπη, η φιλανθρωπία, με τη μορφή της αγαθοεργίας, ίσχυσε ως κυρίαρχο
σύστημα κοινωνικής προστασίας μέχρι το τέλος περίπου του 19ου αιώνα,
αφορώντας εκτός από τους φτωχούς πληθυσμούς και τους αναπήρους, η εκπαίδευση
και αποκατάσταση των οποίων θεωρήθηκε υποχρέωση των αστών φιλανθρώπων. Από
τις αρχές του 20ου αιώνα εμφανίσθηκαν νέες μορφές ικανοποίησης των
προνοιακών αναγκών (π.χ. κοινωνικές ασφαλίσεις). Ωστόσο αν και σταδιακά το
κράτος συνέδραμε, αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες, η ιδιωτική πρωτοβουλία δεν
εξαλείφθηκε.
Οι χώρες της Ευρώπης αποτελούσαν το πρότυπο των ελλήνων αστών. Η αντίστοιχη
ευρωπαϊκή εμπειρία, έσπρωξε τους έλληνες αστούς φιλανθρώπους, που ασπάζονταν
το όραμα του εξευρωπαϊσμού, να αναλάβουν οι ίδιοι αντίστοιχες δράσεις,
προωθώντας τον εκσυγχρονισμό της χώρας. «Για αυτά που αφήνονται στην τύχη
από το κράτος πρέπει να φροντίσει η ιδιωτική πρωτοβουλία» ανέφερε ο Γ.
Δροσίνης.
Η ιστορία τού Οίκου Τυφλών της Ελλάδος (Μέρος 4ο: Κεφάλαιο Α - 2ο
υποκεφάλαιο)
Η διπλωματική εργασία της Βιβής Τσαβαλιά στο Πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών
«Πολιτική Επιστήμη και Ιστορία» - Κατεύθυνση: Νεότερη και σύγχρονη Ιστορία,
του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών. (Μέρος 4ο:
Κεφάλαιο Α - 2ο υποκεφάλαιο).
2ο υποκεφάλαιο: Οι φιλανθρωπικές δράσεις των ελλήνων αστών από το δεύτερο
μισό του 19ου αιώνα.
Από τα μέσα του 19ου αιώνα, έλληνες και ομογενείς αστοί επιδόθηκαν
συστηματικά σε «αγαθοεργό έργο» και η εμπειρία που είχε συγκεντρωθεί
αποτελούσε σημαντική παρακαταθήκη. Αυτός ήταν ένας βασικός λόγος που η
ενεργοποίηση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας για την ίδρυση του Οίκου Τυφλών
θεωρήθηκε η πλέον ενδεδειγμένη λύση. Η ιστορική αναδρομή σε αυτή τη
συγκεντρωμένη κοινωνική εμπειρία, πενήντα και πλέον χρόνων, θα μας βοηθήσει
να αντιληφθούμε το συγκείμενο στο οποίο εγγράφεται η όλη προσπάθεια της
Εταιρείας «Οίκος Τυφλών».
Με σημείο τομής το τέλος του Κριμαϊκού Πολέμου και την εκθρόνιση του Όθωνα,
το 1862, άρχισε για το νεοελληνικό κράτος μια νέα περίοδος, που σημαδεύτηκε
από τη μέριμνα για οικονομική ανόρθωση στο εσωτερικό της χώρας, αλλά και από
την παράλληλη αναζήτηση νέων προσανατολισμών για την επίλυση του εθνικού
ζητήματος. Η κυριαρχία τής Μεγάλης Ιδέας και η σύλληψη του οράματος ότι η
Ελλάδα μπορεί να γίνει ο φορέας διάδοσης του δυτικού τρόπου ζωής στην
Ανατολή, κυριάρχησε στο φαντασιακό των ελλήνων αστών. Σε αυτό το πλαίσιο η
παρέμβαση στο εσωτερικό του ίδιου του ελληνικού κράτους, στο μέτρο που αυτό
αποτελούσε τον κυρίαρχο πόλο έκφρασης και οργάνωσης της «Μεγάλης Ιδέας»,
θεωρήθηκε επιτακτική.
Σε αυτό το πλαίσιο, η φιλελευθεροποίηση του Συντάγματος το 1864 και η
αναγραφή για πρώτη φορά σε αυτό του δικαιώματος του συνεταιρίζεσθαι ώθησε
ένα ετερογενές σύνολο ανθρώπων, με μπροστάρηδες τους μορφωμένους αστούς, να
ιδρύσουν -προς τα τέλη της δεκαετίας του 1860- σωματεία, με προθέσεις
ιδεολογικής και κοινωνικής παρέμβασης, όπως ο Παρνασσός, ο Βύρων και η
Εταιρεία των Φίλων του Λαού, στα πλαίσια και της λεγόμενης «συλλογομανίας»
που κυριάρχησε στην ελληνική Ανατολή. Πλάι σε αυτά, όλο το δεύτερο μισό του
19ου αιώνα, θα εμφανιστούν και άλλα σωματεία με καθαρά φιλανθρωπικό
χαρακτήρα, που στόχο έχουν την παρέμβαση στους φτωχούς πληθυσμούς.
Η αστικοποίηση και η εκβιομηχάνιση της Αθήνας και του Πειραιά, που ξεκινά
στο β' μισό του 19ου αιώνα, είχαν ως αποτέλεσμα να αυξηθεί η φτώχεια και η
εξαθλίωση στις δύο πόλεις, ενώ παράλληλα ξεπρόβαλλαν και άλλα ζητήματα, όπως
η έκρηξη των επιδημιών, οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης των φτωχότερων
στρωμάτων, η αύξηση των αστέγων, των έκθετων, των ορφανών, των επαιτών κ.λπ.
Η παρουσία όλου αυτού του πληθυσμού θεωρήθηκε σοβαρό εμπόδιο στην αναζήτηση,
από μέρους των αστικών στρωμάτων, ενός «ευρωπαϊκού» τρόπου ζωής που θα
«εξύψωνε» την ελληνική κοινωνία στην τάξη των «πολιτισμένων» κοινωνιών της
Δύσης. Έτσι προκρίθηκε από τα αστικά στρώματα η δημιουργία φιλανθρωπικών
συλλόγων και εταιρειών και η ανάληψη πρωτοβουλιών για την ίδρυση πολυάριθμων
ιδρυμάτων, με στόχο την εξασφάλιση της φυσικής και ηθικής προστασίας των
φτωχών.
Η αγωνία για την συμπερίληψη της Ελλάδας «στας πεπολιτισμένας χώρας» θα
διατρέξει όλες τις φιλανθρωπικές προσπάθειες του δεύτερου μισού του 19ου
αιώνα και θα αγγίξει και τις αντίστοιχες πρωτοβουλίες, των αρχών του 20ου,
όπως ο Οίκος Τυφλών. Ταυτόχρονα όλη αυτή η συλλογιστική θα ενισχυθεί από την
αίσθηση απειλής για τη δημόσια τάξη, η οποία τροφοδοτούνταν αφενός από τη
συνεχή διόγκωση του φτωχού πληθυσμού των πόλεων και την οικονομική κρίση του
1884-1885, αφετέρου από το φάντασμα της κοινωνικής ανατροπής, που μπορεί να
έμοιαζε μακρινό στην Ελλάδα, αλλά μεγεθυνόταν στο μυαλό των αστικών
στρωμάτων, από τα ανησυχητικά νέα που έφταναν από την Ευρώπη.
Βέβαιο είναι ότι η φιλανθρωπική δραστηριότητα άνθισε στο κενό που άφησε η
έλλειψη οποιασδήποτε κρατικής παρέμβασης: οι απόπειρες που έγιναν τα πρώτα
μεταεπαναστατικά χρόνια για μείωση της επαιτείας μέσω της καταστολής, η
διανομή από το κράτος και τους δήμους ισχνών χρηματικών βοηθημάτων κατά
διαστήματα στους ενδεείς αγωνιστές και τις οικογένειές τους, αλλά και οι
προσπάθειες από πλευράς δημοσίων αρχών στον τομέα της ιατρικής περίθαλψης
των φτωχών της Αθήνας, δεν συνιστούσαν λύση των εντεινόμενων κοινωνικών
προβλημάτων, αλλά και των προβληματισμών των αστικών στρωμάτων.
Ωστόσο στην Ελλάδα δεν ακολουθήθηκαν οι ίδιες διαδρομές με την Ευρώπη: Εδώ,
η φιλανθρωπία ξεκίνησε καθυστερημένα, όπως είδαμε, στα μέσα του 19ου αιώνα
και επέκτεινε τη δράση της και στον 20ό αιώνα. Μάλιστα αξίζει να σημειωθεί
ότι, παρά τη θέσπιση κοινωνικών ασφαλίσεων τη δεκαετία του 1930, οι τυφλοί
και γενικότερα οι ανάπηροι δεν συμπεριλήφθηκαν στους στόχους της κρατικής
παρέμβασης. Ερμηνεύοντας αυτές τις αποκλίσεις έχει υποστηριχθεί «ότι τόσο η
φιλανθρωπία όσο και οι θεσμικές αλλαγές μέσω νομοθετικών ρυθμίσεων για την
αντιμετώπιση προβλημάτων που δημιουργούσε η αστικοποίηση και η
βιομηχανοποίηση αδυνατούσαν να προσεγγίσουν το ευρωπαϊκό πρότυπο λόγω
έλλειψης μέσων και πιστώσεων».
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η φιλανθρωπική δραστηριότητα επιχείρησε να καλύψει
ολόκληρο σχεδόν το φάσμα της κοινωνικής πρόνοιας. Τα νέα ιδρύματα / σύλλογοι
αυτής της περιόδου είχαν πολλαπλούς σκοπούς: διατροφή, περίθαλψη, ανατροφή
και εκπαίδευση συγκεκριμένων ομάδων του φτωχού πληθυσμού τής Αθήνας,
δίνοντας έμφαση στις γυναίκες και τα παιδιά. Παράλληλα, ως βασικός τους
στόχος ορίστηκε η ηθικοποίηση των φτωχών, η μετάδοση των κυρίαρχων
κοινωνικών αξιών και συμπεριφορών, προκειμένου να εμποδίσει τη μετατροπή της
εξαθλίωσης σε απειλή για την κοινωνική ειρήνη. Μάλιστα, στη δράση τους
συνέδραμαν και οι δημόσιες αρχές οι οποίες όχι μόνο δεν αντιτάχθηκαν στην
ανάπτυξη αυτής της δραστηριότητας, αλλά -βρισκόμενες οι ίδιες σε αδυναμία να
δημιουργήσουν θεσμούς πρόνοιας- προσέφεραν κάθε δυνατή βοήθεια προκειμένου
να διευκολυνθεί η εξάπλωσή τους.
Ποια όμως ήταν τα πρόσωπα και οι φορείς που οργάνωσαν, εμψύχωσαν και
διαχειρίστηκαν όλη τη φιλανθρωπική δραστηριότητα; Οι δρώντες φιλάνθρωποι
αποτελούσαν τμήμα μιας κατηγορίας μορφωμένων ανθρώπων, οι οποίοι είτε
κυριαρχούσαν ήδη στο κοινωνικό, πολιτικό, πολιτιστικό στερέωμα της εποχής,
είτε επρόκειτο να κυριαρχήσουν σ΄ αυτό τα επόμενα χρόνια. Γιατροί,
δικηγόροι, δικαστές, παιδαγωγοί, καθηγητές, δάσκαλοι και δασκάλες, ποιητές
και πεζογράφοι θα γίνουν οι πρωταγωνιστές αυτής της δράσης. Μάλιστα, τα
συγγενικά και φιλικά δίκτυα αυτών των στρωμάτων επιστρατεύθηκαν για να
στρατολογηθούν μέλη στις φιλανθρωπικές πρωτοβουλίες, αναπαράγοντας έτσι την
κυριαρχία αυτών των στρωμάτων στους φιλανθρωπικούς συλλόγους και τα
ιδρύματα. Όπως είδαμε, και στη περίπτωση του Οίκου Τυφλών τα ίδια ακριβώς
αστικά στρώματα ενεπλάκησαν στην ίδρυση αλλά και τη διαχείρισή του, ενώ για
τη στελέχωση της Εταιρείας τα συγγενικά/φιλικά δίκτυα έπαιξαν σπουδαίο ρόλο.
Αξίζει να σημειωθεί ότι κανένας φιλανθρωπικός σύλλογος, εταιρεία ή ίδρυμα
δεν οργανώθηκε με την εποπτεία και καθοδήγηση του κλήρου. Η απουσία αυτή
μπορεί να ερμηνεύσει την έκκληση και προτροπή του Κ. Αμάντου το 1923, 70
χρόνια μετά την έκρηξη της φιλανθρωπικής δραστηριότητας στην Ελλάδα, στο
βιβλίο με τίτλο Η ελληνική φιλανθρωπία στους μεσαιωνικούς χρόνους, σύμφωνα
με την οποία: «Η εκκλησία του Βυζαντίου πρώτη ήσκησεν αποτελεσματικώς το
γενναίον έργον της φιλανθρωπίας και ότι επομένως και εις την σημερινήν
ελληνικήν εκκλησίαν επιβάλλεται το καθήκον να πράξη, ανεξαρτήτως της
πολιτείας, έργα ανάλογα προς τας μεγάλας παραδόσεις της». Η αδιαφορία αυτή
της Εκκλησίας αποδίδεται στην αποστέρησή της από το κράτος τόσο της
οργανωτικής της δυνατότητας όσο και των μέσων (οικονομικών και μορφωτικών)
που απαιτούνται για το σκοπό αυτό, αλλά και εξαιτίας της προσκόλλησής της
στις παραδοσιακές μορφές ελεημοσύνης.
Επίσης, αξίζει να σταθούμε και στο ρόλο της βασιλικής εξουσίας απέναντι στο
φιλανθρωπικό έργο: Μέχρι την περίοδο της άνθισης της φιλανθρωπικής δράσης, ο
ρόλος της βασιλικής εξουσίας στη συγκρότηση του συστήματος κοινωνικής
πρόνοιας υπήρξε καθοριστικός. Το Βασιλικό Ταμείο αποτέλεσε την κύρια πηγή
εκροής φιλανθρωπικού χρήματος προς τους φτωχούς της πρωτεύουσας και το
βασιλικό ζεύγος -κυρίως η βασίλισσα- σχεδόν μονοπώλησαν το χώρο της δημόσιας
φιλανθρωπίας, ενώ σε αυτή τη φάση διακρίνεται και μια τάση ελέγχου της
λειτουργίας των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων. Χαρακτηριστική είναι η
δραστηριοποίηση της βασίλισσας Αμαλίας για την ίδρυση του οφθαλμιατρείου
Αθηνών, που θεμελιώθηκε το 1847 και άρχισε να κτίζεται το 1848 με έρανο της
βασίλισσας.
Κατά τη χρονική περίοδο της άνθησης της οργανωμένης φιλανθρωπίας, το
ενδιαφέρον της βασιλικής εξουσίας εξακολούθησε να είναι ενεργό, ωστόσο ο
ρόλος της περιορίσθηκε κυρίως στην άσκηση υψηλής προστασίας προς το σύνολο
σχεδόν των ιδρυμάτων, συλλόγων και εταιρειών. Όπως θα δούμε παρακάτω και ο
Οίκος Τυφλών τέθηκε υπό την υψηλή προστασία της πριγκίπισσας Μαρίας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η φιλανθρωπία δεν αποτέλεσε αποκλειστικό προνόμιο
των πλούσιων αντρών αστών, αλλά και νόμιμο πεδίο δράσης για τις γυναίκες των
αστικών στρωμάτων, κάτι που μοιάζει καταρχήν παράδοξο, καθώς αυτές
αποκλείονταν από το δημόσιο χώρο. Ωστόσο η ανάδυση του νέου κοινωνικού
ιδεώδους για τις γυναίκες, από τα μέσα του 19ου αιώνα, άλλαξε τα δεδομένα: Η
εξιδανίκευση και αυτονόμηση του οικιακού χώρου, το ολοένα αυξανόμενο
ενδιαφέρον για το παιδί και την ανατροφή του, διαμόρφωσαν ένα οικιακό
ιδεώδες για τις γυναίκες, σύμφωνα με το οποίο αυτές ενσάρκωναν τις αξίες της
αγάπης, της ανιδιοτέλειας, της καλοσύνης, χάρη στη φυσική τους ιδιότητα -τη
μητρότητα. Παράλληλα η μητρότητα ανάχθηκε σε ένα είδος κοινωνικής αποστολής
για τη σωτηρία του έθνους. Η μορφή της μητέρας-παιδαγωγού προλείανε το
έδαφος για την ανάδυση της γυναίκας-φιλανθρώπου.
Οι αναμορφωτικές και ψυχοσωτήριες ιδιότητες που αποδόθηκαν στην μητρότητα
και τον οικιακό ρόλο των γυναικών λειτούργησαν νομιμοποιητικά για την
ανάληψη φιλανθρωπικής δράσης από αυτές. Η ίδρυση του Ορφανοτροφείου
κοριτσιών «Αμαλίειον», το 1855, από τη «Φιλανθρωπική Εταιρία Κυριών» υπήρξε
η πρώτη σημαντική πρωτοβουλία που εγκαινίασε τη φιλανθρωπική δράση των
γυναικών. Από τη δεκαετία του 1870 ξεκινούν πλήθος γυναικείων φιλανθρωπικών
δράσεων που φτάνουν στο απόγειό τους στις αρχές του 20ού αιώνα. Συσσίτια,
ορφανοτροφεία, φτωχοκομεία, καμπάνιες αναμόρφωσης του σωφρονιστικού
συστήματος, επαγγελματικές σχολές, ήταν μερικές από τις δράσεις τους.
Παράλληλα νομιμοποιήθηκε και η συμμετοχή τους σε συλλόγους και εταιρείες που
δεν ήταν αμιγώς γυναικείες.
Σε αυτές τις δραστηριότητες, οι γυναίκες διέθεσαν χρόνο και χρήμα,
επιστράτευσαν τους κύκλους των γνωριμιών τους και ήρθαν σε επαφή με ευρύτερα
τμήματα του πληθυσμού, συμμετείχαν σε διοικητικά συμβούλια και απέκτησαν
οργανωτικές δεξιότητες. Με τη δράση τους αυτή αμφισβήτησαν την εδραιωμένη
αντίληψη ότι η συμμετοχή στο δημόσιο χώρο είναι ανδρικό προνόμιο,
μετατράπηκαν έτσι σε ενεργές πολίτιδες και αντιστάθμισαν σε ένα βαθμό τον
αποκλεισμό τους από την πολιτική.
Αξίζει να σταθούμε, όμως και να δούμε ποιες γυναίκες πλαισίωσαν την
φιλανθρωπική δράση: επρόκειτο για πλούσιες μεγαλοαστές με κεφάλαια, αλλά και
από μεσοαστικά στρώματα, διανοούμενες και δημόσιοι υπάλληλοι. Ήταν γνωστές
κυρίες που ο οικογενειακός πλούτος και η δημόσια παρουσία αρσενικών μελών
της οικογένειάς τους ήταν ιδιαίτερα ισχυρή, αλλά και γυναίκες που είχαν
αναγνωρισιμότητα εξαιτίας της αυτόνομης (επαγγελματικής, επιστημονικής)
δράσης τους.
Οι παραπάνω κατευθύνσεις για τη γυναικεία συμμετοχή στους συλλόγους
ακολουθήθηκαν και στην Εταιρεία Οίκος Τυφλών. Σε αυτό το πλαίσιο, 8 γυναίκες
υπέγραψαν το καταστατικό? μεταξύ αυτών ήταν: η Μαίρη Δροσίνη (γυναίκα του Γ.
Δροσίνη), η Ελεονόρα Σκένδερ και η Χαρίκλεια Σταθάτου, (κόρη και γυναίκα του
εφοπλιστή Κωνσταντίνου Α. Σταθάτου), η Λουίζα Ριανκούρ (γαλλίδα κόμισα), η
Καλλιρόη Παρρέν (μεγαλοαστή, λόγια, εκδότρια της Εφημερίδος των Κυριών, με
έντονη φεμινιστική δράση), η Ευφρ(ασία) Θ. Κετσέα (συνεργάτιδα της Εστίας
και γυναίκα του ανώτατου δημοσίου υπαλλήλου), η Μπέσσυ Μάσσωνος (διευθύντρια
του γνωστού παρθεναγωγείου Χιλλ) και η Αικατερίνη Λασκαρίδου (παιδαγωγός και
ιδρύτρια του Ελληνικού Παρθεναγωγείου).
Η συμμετοχή των γυναικών στη διοίκηση του Οίκου Τυφλών -έστω και επικουρικά-
θεσμοθετείται και με την ίδρυση κοσμητείας, που λειτούργησε μέχρι το 1938,
στην οποία συμμετείχαν αποκλειστικά γυναίκες. Ενδεικτικά αναφέρουμε
ορισμένες συμμετέχουσες: η Ελ. Ν. Μαυροκορδάρτου (σύζυγος του πολιτικού και
υπουργού Νικόλαου Μαυροκορδάτου), η Ιουλία Γ. Στρέιτ (σύζυγος του Γεώργιου
Στρέιτ, νομικού, καθηγητή πανεπιστημίου και πολιτικού), η Ευδοκία Σαριπόλου
(ανιψιά του Βικέλα και γυναίκα του διακεκριμένου νομικού Ν. Σαριπόλου). Στην
κοσμητεία συμμετέχουν κυρίως εύπορες αστές και όχι διανοούμενες,
προερχόμενες από μεσαία στρώματα. Παρόλα αυτά, δεν είναι τυχαίο ότι τη
διεύθυνση του Οίκου Τυφλών, ανέλαβε και διατήρησε μέχρι το 1936, η Ειρήνη
Λασκαρίδου, η οποία, όπως και η μητέρα της, ανήκε σε μια ομάδα δυναμικών
εκπαιδευτικών των αρχών του 20ού αιώνα που έλαβαν ανώτερη μόρφωση στην
Ελλάδα και το εξωτερικό και ανέλαβαν διευθυντικές θέσεις, προάγοντας το
ιδεώδες του επαγγελματισμού.
Πάντως μετά την κατάργηση της κοσμητείας, η γυναικεία παρουσία στη διοίκηση
παραμένει, μέχρι το τέλος της ύπαρξης του Οίκου Τυφλών, αποκτώντας μάλλον
πιο ισότιμο ρόλο, αν και οι γυναίκες του Διοικητικού Συμβουλίου (Δ.Σ.) δεν
καταλαμβάνουν ποτέ θέσεις προέδρου, γραμματέως, ταμία κλπ. Ωστόσο πρέπει να
σημειωθεί ότι από τη δεκαετία του 1960 οι γυναίκες στο Δ.Σ. περιορίζονται,
και οι πλούσιες αστές μειώνονται δραστικά. Ωστόσο η θέση της διευθύντριας
δεν παύει ποτέ να καταλαμβάνεται από γυναίκες.
Η ιστορία τού Οίκου Τυφλών της Ελλάδος (Μέρος 5ο: Κεφάλαιο Α - 3ο
υποκεφάλαιο)
Η διπλωματική εργασία της Βιβής Τσαβαλιά στο Πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών
«Πολιτική Επιστήμη και Ιστορία» - Κατεύθυνση: Νεότερη και σύγχρονη Ιστορία,
του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών. (Μέρος 5ο:
Κεφάλαιο Α - 3ο υποκεφάλαιο).
3ο υποκεφάλαιο: Τα κίνητρα των φιλανθρώπων.
Σε πολλές περιπτώσεις, οι πρωτοβουλίες των φιλανθρώπων ερμηνεύτηκαν ως
ενέργειες που αναδείκνυαν την αγάπη για τον πλησίον. Άλλοτε πάλι αποδόθηκαν
στα «πατροπαράδοτα» αισθήματα του ορθόδοξου ελληνικού λαού. Ενδεικτικό
αυτών των αντιλήψεων είναι το βιβλίο του Κ. Άμαντου, που δημοσιεύτηκε το
1923 με τίτλο Η ελληνική φιλανθρωπία στους μεσαιωνικούς χρόνους, στο οποίο
τονίζεται ότι η φιλανθρωπική δράση των ελλήνων χριστιανών του Μεσαίωνα ήταν
πρωτοπόρα, ενώ επιζητείται αντίστοιχη δράση και σήμερα, σύμφωνα με «τας
μεγάλας παραδόσεις του έθνους». Σε μελέτες για την φιλανθρωπία, που έγιναν
στην Ελλάδα τη δεκαετία 1970, η έμφαση δόθηκε στον προοδευτικό,
εκπολιτιστικό ρόλο του ελληνισμού, τον ανθρωπιστικό χαρακτήρα αυτών των
πρακτικών, στη γυναικεία τάση για αγαθοεργία. Ωστόσο αυτές οι ερμηνείες
αδυνατούν να σταθούν στις σύγχρονες ιστοριογραφικές προσεγγίσεις.
Από το 1990 μια νέα σειρά μελετών, ακολουθώντας τους αντίστοιχους
προβληματισμούς της διεθνούς ιστοριογραφίας, υποστήριξαν ότι η φιλανθρωπία
είναι μια συνεκτική πρακτική με ιδεολογικές συνδηλώσεις. Βασικά κίνητρά της
θεωρήθηκαν: Αφενός ο κοινωνικός έλεγχος και η προσπάθεια των αστικών
στρωμάτων να επιβάλλουν πρακτικές και αξίες στα κατώτερα στρώματα μέσα από
θεσμούς. Αφετέρου οι φιλανθρωπικές χειρονομίες ειδώθηκαν ως στρατηγικές
συγκρότησης κοινωνικού κύρους, με στόχο την κοινωνική ανέλιξη και πρόσβαση
σε θέσεις εξουσίας.
Οι ερμηνείες αυτές μπορούν να εξηγήσουν γιατί οι φιλανθρωπικές δράσεις των
ελλήνων αστών του 19ου και του 20ού αιώνα έδωσαν έμφαση στην ηθικοποίηση των
φτωχών, μέσω της μετάδοσης των κυρίαρχων κοινωνικών αξιών και συμπεριφορών,
αποκαλύπτοντας τον απώτερο στόχο τους: να εμποδιστεί η μετατροπή τής
εξαθλίωσης σε απειλή για την κοινωνική τάξη. Παράλληλα εξηγούν γιατί οι
γυναίκες και τα παιδιά μπήκαν στο επίκεντρο του φιλανθρωπικού ενδιαφέροντος,
μιας και θεωρήθηκαν καλύτεροι αποδέκτες για τη διάδοση των οικογενειακών
προτύπων σε μια απόπειρα αναβάθμισης της λαϊκής οικογένειας.
Επιπλέον, μέσω αυτών των ερμηνειών, αναδείχθηκε η επίμονη επιδίωξη των αστών
φιλανθρώπων να δημιουργήσουν άμεση σχέση ανάμεσα στον ευεργετούμενο και τον
ευεργέτη. Οι σχέσεις εξάρτησης των αποδεκτών από τους δότες απέδωσαν έναν
διαπροσωπικό πελατειακό χαρακτήρα στην ευεργεσία. Έτσι η φιλανθρωπία
αξιοποιήθηκε ως ισχυρό μέσο απόκτησης κοινωνικού κύρους και πολιτικής
πελατείας, στοιχεία απαραίτητα για μια επιτυχή πολιτική σταδιοδρομία. Σε
αυτό το πλαίσιο, δεν είναι τυχαίο ότι κατά τις προεκλογικές περιόδους οι
εφημερίδες της εποχής βρίθουν από αναφορές στη φιλανθρωπική και κοινωφελή
δράση των υποψηφίων, επιβεβαιώνοντας την άποψη για την ευρεία χρήση της
φιλανθρωπίας ως μέσου κατάκτησης της πολιτικής εξουσίας. Μάλιστα σε αυτή τη
διαδικασία ενεπλάκησαν και οι γυναίκες φιλάνθρωποι, οι οποίες συχνά ως
σύζυγοι κομματαρχών φρόντιζαν να διεκπεραιώσουν τις υποσχέσεις προς τους
φτωχούς ψηφοφόρους, χρησιμοποιώντας τις γνωριμίες και τις προσβάσεις σε
φιλανθρωπικούς συλλόγους, σε ορφανοτροφεία και σε νοσοκομεία.
www.eoty.gr
________
Orasi mailing list
για την διαγραφή σας από αυτή την λίστα στείλτε email στην διεύθυνση
orasi-requ...@hostvis.net
και στο θέμα γράψτε unsubscribe
Για να στείλετε ένα μήνυμα και να το διαβάσουν όλοι οι συνδρομητές της
λίστας στείλτε email στην διεύθυνση
Orasi@hostvis.net
διαβάστε τι συζητά αυτή η λίστα
http://hostvis.net/mailman/listinfo/orasi_hostvis.net
Για το αρχείο της λίστας
http://www.mail-archive.com/orasi@hostvis.net/
παλαιότερο αρχίο (έως 25/06/2011)
http://www.freelists.org/archives/orasi
__________
NVDA δωρεάν αναγνώστης οθώνης ένα πρόγραμμα ανοιχτού λογισμικού
http://www.nvda-project.org/
__________
Για καλή Ελληνική και ξένη μουσική, Θεατρικά έργα από το ελληνικό και
παγκόσμιο ρεπερτόριο επισκεφθείτε το
http://www.isobitis.com
______________
---
This email has been checked for viruses by Avast antivirus software.
https://www.avast.com/antivirus
________
Orasi mailing list
για την διαγραφή σας από αυτή την λίστα στείλτε email στην διεύθυνση
orasi-requ...@hostvis.net
και στο θέμα γράψτε unsubscribe
Για να στείλετε ένα μήνυμα και να το διαβάσουν όλοι οι συνδρομητές της
λίστας στείλτε email στην διεύθυνση
Orasi@hostvis.net
διαβάστε τι συζητά αυτή η λίστα
http://hostvis.net/mailman/listinfo/orasi_hostvis.net
Για το αρχείο της λίστας
http://www.mail-archive.com/orasi@hostvis.net/
παλαιότερο αρχίο (έως 25/06/2011)
http://www.freelists.org/archives/orasi
__________
NVDA δωρεάν αναγνώστης οθώνης ένα πρόγραμμα ανοιχτού λογισμικού
http://www.nvda-project.org/
__________
Για καλή Ελληνική και ξένη μουσική, Θεατρικά έργα από το ελληνικό και
παγκόσμιο ρεπερτόριο επισκεφθείτε το
http://www.isobitis.com
______________
________
Orasi mailing list
για την διαγραφή σας από αυτή την λίστα στείλτε email στην διεύθυνση
orasi-requ...@hostvis.net
και στο θέμα γράψτε unsubscribe
Για να στείλετε ένα μήνυμα και να το διαβάσουν όλοι οι συνδρομητές της
λίστας στείλτε email στην διεύθυνση
Orasi@hostvis.net
διαβάστε τι συζητά αυτή η λίστα
http://hostvis.net/mailman/listinfo/orasi_hostvis.net
Για το αρχείο της λίστας
http://www.mail-archive.com/orasi@hostvis.net/
παλαιότερο αρχίο (έως 25/06/2011)
http://www.freelists.org/archives/orasi
__________
NVDA δωρεάν αναγνώστης οθώνης ένα πρόγραμμα ανοιχτού λογισμικού
http://www.nvda-project.org/
__________
Για καλή Ελληνική και ξένη μουσική, Θεατρικά έργα από το ελληνικό και
παγκόσμιο ρεπερτόριο επισκεφθείτε το
http://www.isobitis.com
______________
---
This email has been checked for viruses by Avast antivirus software.
https://www.avast.com/antivirus
________
Orasi mailing list
για την διαγραφή σας από αυτή την λίστα στείλτε email στην διεύθυνση
orasi-requ...@hostvis.net
και στο θέμα γράψτε unsubscribe
Για να στείλετε ένα μήνυμα και να το διαβάσουν όλοι οι συνδρομητές της
λίστας στείλτε email στην διεύθυνση
Orasi@hostvis.net
διαβάστε τι συζητά αυτή η λίστα
http://hostvis.net/mailman/listinfo/orasi_hostvis.net
Για το αρχείο της λίστας
http://www.mail-archive.com/orasi@hostvis.net/
παλαιότερο αρχίο (έως 25/06/2011)
http://www.freelists.org/archives/orasi
__________
NVDA δωρεάν αναγνώστης οθώνης ένα πρόγραμμα ανοιχτού λογισμικού
http://www.nvda-project.org/
__________
Για καλή Ελληνική και ξένη μουσική, Θεατρικά έργα από το ελληνικό και
παγκόσμιο ρεπερτόριο επισκεφθείτε το
http://www.isobitis.com
______________
________
Orasi mailing list
για την διαγραφή σας από αυτή την λίστα στείλτε email στην διεύθυνση
orasi-requ...@hostvis.net
και στο θέμα γράψτε unsubscribe
Για να στείλετε ένα μήνυμα και να το διαβάσουν όλοι οι συνδρομητές της λίστας
στείλτε email στην διεύθυνση
Orasi@hostvis.net
διαβάστε τι συζητά αυτή η λίστα
http://hostvis.net/mailman/listinfo/orasi_hostvis.net
Για το αρχείο της λίστας
http://www.mail-archive.com/orasi@hostvis.net/
παλαιότερο αρχίο (έως 25/06/2011)
http://www.freelists.org/archives/orasi
__________
NVDA δωρεάν αναγνώστης οθώνης ένα πρόγραμμα ανοιχτού λογισμικού
http://www.nvda-project.org/
__________
Για καλή Ελληνική και ξένη μουσική, Θεατρικά έργα από το ελληνικό και παγκόσμιο
ρεπερτόριο επισκεφθείτε το
http://www.isobitis.com
______________
