Η αραβική Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου
Την 1η Μαρτίου 1811, ο Μεχμέτ Αλή, αντιβασιλέας της Αιγύπτου και υποτελής στον σουλτάνο, κάλεσε τους άσπονδους εχθρούς του, τους αρχηγούς των Μαμελούκων, στο παλάτι του. Η αφορμή ήταν οι εορτασμοί για την επικείμενη εκστρατεία του εναντίον των ουαχάμπι, φανατικότατων μουσουλμάνων οι οποίοι είχαν ξεσηκωθεί εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι Μαμελούκοι κατάγονταν από τον Καύκασο, την Κριμαία και τη Γεωργία. Τους έκλεβαν Τούρκοι και Ιουδαίοι έμποροι και τους μεταπωλούσαν στους πασάδες της Αιγύπτου ως σκλάβους. Οι σκλάβοι αυτοί, οι οποίοι κατείχαν μια ιδιαίτερη θέση στη μεσαιωνική αραβική κοινωνία της Αιγύπτου, με την πάροδο του χρόνου ισχυροποιήθηκαν και στη συνέχεια έβγαζαν ακόμα και σουλτάνους. Ανάμεσά τους υπήρχαν Ιουδαίοι, Κούρδοι, Κιρκάσιοι, Σλάβοι, Αλβανοί και Ελληνες, όλοι εξισλαμισθέντες. Διοίκησαν τη χώρα του Νείλου από το 1250 έως την οθωμανική κατάκτησή της το 1517. Η περίοδος αυτή αποκλήθηκε Σουλτανάτο των Μαμελούκων της Αιγύπτου. Παρέμειναν, όμως, ισχυρότατοι σε όλη σχεδόν τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας. Ορκισμένοι εχθροί του Μεχμέτ Αλί, ήταν αποφασισμένοι να δολοφονήσουν αυτόν που θεωρούσαν καταχραστή της εξουσίας. Αυτά μέχρι εκείνη τη νύχτα που 1.000 Μαμελούκοι έπεσαν στην παγίδα που τους είχε στήσει ο δαιμόνιος Αλβανός από την Καβάλα. Σφαγιάστηκαν όλοι πλην ενός, ο οποίος κατάφερε να πηδήσει με το άλογό του από τις επάλξεις του φρουρίου και να σωθεί. Ηταν η αιγυπτιακή Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου (με τον χαρακτηρισμό αυτό έμεινε στην Ιστορία η γενική σφαγή των διαμαρτυρομένων στο Παρίσι από τους καθολικούς, το 1572). Η νύχτα αυτή και οι μετέπειτα εξελίξεις έβγαλαν την Αίγυπτο από τον Μεσαίωνα. Ηταν το τέλος ενός εφιαλτικού φεουδαλισμού. Ηταν το πρώτο βήμα της Αιγύπτου προς τον σύγχρονο κόσμο, αλλά και η απαρχή της εγκατάστασης των Ελλήνων σ' αυτή τη χώρα. Πριν από το 1811 ελάχιστοι ήταν οι Ελληνες που κατοικούσαν εκεί. Οι Ελληνες αυτοί δεν είχαν την ίδια καταγωγή και δεν ξεπερνούσαν τις μερικές δεκάδες οικογένειες. Διακρίνονταν δε σε δύο ομάδες: ➤ Η πρώτη ομάδα ήταν εκείνη της οποίας τα μέλη κατοικούσαν εκεί πριν από τους Μαμελούκους, πριν ακόμα και τη μουσουλμανική κατάκτηση. Ελάχιστοι σε αριθμό, αποτελούσαν πληθυσμιακά υπολείμματα από την πτολεμαϊκή, τη ρωμαϊκή και τη βυζαντινή περίοδο. Δεν μιλούσαν την ελληνική, αλλά τη αραβική γλώσσα και διακρίνονταν από τους ντόπιους από τα λεπτά χαρακτηριστικά τους, το μη μελαψό χρώμα τους και το ξυρισμένο τους πρόσωπο. ➤ Η δεύτερη ομάδα ήταν εκείνη των Ελλήνων οι οποίοι είχαν εγκατασταθεί στη διάρκεια της οθωμανικής κατοχής, δηλαδή μετά τον 16ο αιώνα, και κατάγονταν από τα νησιά του αρχιπελάγους. Στην Αλεξάνδρεια υπήρχε πάντα και κρατιόταν ολόρθο το παμπάλαιο μοναστήρι του Αγ. Σάββα. Τα ταπεινά κελιά του μοναστηριού χρησίμευαν και για τους πατριάρχες που πήγαιναν συχνά από το Κάιρο όπου βρισκόταν η έδρα του Πατριαρχείου. Στην πόλη, εκτός των λιγοστών Ελλήνων, ζούσαν Σύροι, Αρμένιοι και Ιουδαίοι. Οι Ελληνες, περίπου 200 οικογένειες, προτιμούσαν τη Δαμιέττη, που ήταν η δεύτερη σε μέγεθος πόλη μετά το Κάιρο. Αυτού του είδους ο ελληνισμός υπήρχε στην Αίγυπτο μέχρι την άνοδο στην εξουσία του Μεχμέτ Αλή. Στην ουσία σε αμελητέο αριθμό, χωρίς καμία σύγκριση με αυτό που ονομάζουμε Αιγυπτιώτες και καμία οργανική σύνδεση μαζί τους - άσχετα αν σήμερα, μιλώντας για τους Ελληνες της Αιγύπτου, φανταζόμαστε μια συνεχή παρουσία από τους Πτολεμαίους και δώθε. Αυτή η εντύπωση δημιουργήθηκε, σε μεγάλο βαθμό, από τα υπέροχα ιστορικά ποιήματα του Κωνσταντίνου Καβάφη - ότι, δηλαδή, η λαμπρή παροικία μας στην Αίγυπτο ήταν η συνέχεια του Αλέξανδρου και των επιγόνων. Ο μεγάλος ποιητής, με κανέναν τρόπο, δεν μιλούσε οργανικά. Δεν υπήρξαν γενιές σε μια αδιάκοπη σειρά, παρά μονάχα ψήγματα παρουσίας. Ο Καβάφης μάς έδωσε τη συνέχεια του όλου Ελληνισμού, του Ελληνισμού χωρίς συγκεκριμένα σύνορα. Τα ιστορικά του ποιήματα εκφράζουν τη συνέχεια ενός πολιτισμού και μιας πρότασης βίου, μιας παιδείας, ενός πνεύματος γλώσσας, που αδιάκοπα συνεχίστηκε από τα αρχαία χρόνια, πέρασε στην πτολεμαϊκή περίοδο και στη συνέχεια στο Βυζάντιο και στον μεσαιωνικό Ελληνισμό μέχρι την Τουρκοκρατία και έως τη σημερινή εποχή. Αλλά ας επιστρέψουμε στη νύχτα εκείνη της μεγάλης σφαγής των Μαμελούκων, η οποία σηματοδότησε την είσοδο της Αιγύπτου στη σύγχρονη εποχή. Ο Μεχμέτ Αλή, ο γαλανομάτης πανέξυπνος αυτός Αλβανός, ήταν πεπεισμένος για την αναγκαιότητα της νέας ευρωπαϊκής τεχνολογίας. Εστειλε Αιγύπτιους στην Ευρώπη να μορφωθούν. Κανάλια διωρύχθησαν και φράγματα στήθηκαν στο Δέλτα του Νείλου διπλασιάζοντας την παραγωγή. Η αρόσιμος γη αυξήθηκε κατά 30% και εισήγαγε το βαμβάκι και την καλλιέργειά του στη χώρα. Εχτισε πανεπιστήμια καθώς και την πρώτη ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου Κασρ ελ Λαΐνι και εξέδωσε τις πρώτες αιγυπτιακές εφημερίδες (την περίφημη «al Wakaya al Misriya»). Ολα αυτά στηρίχτηκαν με μια σθεναρή εμπορική πολιτική, την οποία αρχικά επέβλεπε ο ίδιος προσωπικά. Δεν ήταν ο Μεχμέτ Αλή φανατικός μουσουλμάνος. Δεν συμμεριζόταν τον φανατισμό των ομοθρήσκων του ούτε την αμάθειά τους. Ο ίδιος εξάλλου άρχισε να μαθαίνει ανάγνωση και γραφή στα σαράντα του χρόνια. Η επαφή του με Ελληνες και άλλους Ευρωπαίους, από την εποχή ακόμα που ζούσε στην Καβάλα, τον ωθούσε να τους εμπιστευτεί. Τους άνοιξε λοιπόν τις πόρτες της Αιγύπτου. Σε μια παρατήρηση που του είχε γίνει, ότι οι περισσότεροι από τους ξένους αυτούς ήταν τυχοδιώκτες, ο πασάς απάντησε ότι το γνωρίζει, αλλά «όταν ανακαλύψω τον αληθινόν, αυτός με αποζημιώνει εκατονταπλασίως διά την ζημίαν ην υπέστην από τους άλλους». Στο πλαίσιο εφαρμογής αυτής της πολιτικής, επιτράπηκε στους ξένους να κυκλοφορούν με ευρωπαϊκό ένδυμα και να είναι ιδιοκτήτες ίππων, τους οποίους μπορούσαν πλέον και να ιππεύουν. Διέταξε να καταργηθούν κάποιες ενοχλητικότατες για τους Φράγκους τελετές, όπως λ.χ. η ετήσια πομπή του οπλισμού των σταυροφόρων: θώρακες, περικεφαλαίες, περιχειρίδες, προμετωπίδια και άλλος αρχαίος οπλισμός. Ολα αυτά ήταν λάφυρα των μουσουλμάνων από την εποχή των Σταυροφοριών. Η πομπή αυτή προκαλούσε αλαλαγμούς χαράς στις μουσουλμανικές μάζες. Επέτρεψε, επίσης, στους αρχηγούς όλων των θρησκειών να ιερουργούν δημόσια και στις καμπάνες των εκκλησιών να ηχήσουν μετά από σιωπή αιώνων. Την ημέρα που δημοσίευσε το διάταγμα για την ελευθερία των θρησκειών είχε πει τα ακόλουθα εκπληκτικά λόγια: «Θα ήταν δυστύχημα μέγα εάν μία εξ όλων τούτων των θρησκειών δεν ετύχαινε να είναι η αληθινή»! Επρεπε να έχει κάποιος το ανοιχτό πνεύμα και το θάρρος αυτού του άρχοντα για να επιβάλει τέτοιες αλλαγές. Αναρωτιέται κανείς τι θα ήταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία αν είχε καταληφθεί από τον ανοιχτόμυαλο και καινοτόμο πασά της Αιγύπτου. Ο Μεχμέτ Αλή, πράγματι, με τους πολέμους του προς Ανατολάς, είχε φτάσει στα πρόθυρα να την κατακτήσει, αλλά τον σταμάτησαν οι Δυτικοί και η Ρωσία, έκαστος για τους δικούς του γεωστρατηγικούς λόγους. Ποιες ήταν οι σχέσεις του, αλλά και οι σκέψεις του για τους Ελληνες, όταν κατά διαταγή του σουλτάνου έστειλε τον γιο του, Ιμπραήμ, στην Πελοπόννησο, πλαισιωμένο από Γάλλους αξιωματικούς και με επικεφαλής τον εξωμότη Joseph Anthelme Sève, γνωστό ως Σολιμάν πασά, είναι ένα θέμα που αξίζει να ερευνηθεί. http://www.efsyn.gr/arthro/i-araviki-nyhta-toy-agioy-vartholomaioy http://www.efsyn.gr/arthro/i-araviki-nyhta-toy-agioy-vartholomaioy ________ Orasi mailing list ________ Orasi mailing list για την διαγραφή σας από αυτή την λίστα στείλτε email στην διεύθυνση orasi-requ...@hostvis.net και στο θέμα γράψτε unsubscribe Για να στείλετε ένα μήνυμα και να το διαβάσουν όλοι οι συνδρομητές της λίστας στείλτε email στην διεύθυνση Orasi@hostvis.net διαβάστε τι συζητά αυτή η λίστα http://hostvis.net/mailman/listinfo/orasi_hostvis.net Για το αρχείο της λίστας http://www.mail-archive.com/orasi@hostvis.net/ παλαιότερο αρχίο (έως 25/06/2011) http://www.freelists.org/archives/orasi __________ NVDA δωρεάν αναγνώστης οθώνης ένα πρόγραμμα ανοιχτού λογισμικού http://www.nvda-project.org/ __________ Για καλή Ελληνική και ξένη μουσική, Θεατρικά έργα από το ελληνικό και παγκόσμιο ρεπερτόριο επισκεφθείτε το http://www.isobitis.com _____________
