24 marca 1942 roku rozpoczela sie ewakuacja armii gen.Wladyslawa
Andersa z ZSRR. Oznaczalo to zakonczenie staran rzadu polskiego
na uchodzstwie o polska reprezentacje wojskowa u boku Armii Czerwo-
nej na froncie wschodnim. Pozwolilo to jednakze na wyprowadzenie
z nieludzkiej ziemi znajdujacych sie w tragicznej sytuacji niemal stu
tysiecy naszych rodakow.
Po 17 wrzesnia 1939 stosunki pomiedzy Polska i Rosja Sowiecka
praktycznie nie istnialy. Wystarczyl jednakze jeden miesiac niemiec-
kiej agresji, aby Stalin zgodzil sie na wznowienie oficjalnych kontak-
tow z rzadem gen. Wladyslawa Sikorskiego i na utworzenie polskiej
armii na terenie ZSRR. Okres ten rozpoczela umowa Sikorski-Majski.
Z miejsc zeslan i lagrow ciagneli do Andersa ochotnicy, a z nimi
czesto cale rodziny. Ostatecznie z ochotnikow przybylych z lagrow
utworzono piec dywizji. W calej armii mialo sluzyc 96 tys. zolnierzy.
Na jesieni 1942, mimo katastrofalnej sytuacji na froncie, przywodcy
sowieccy, wspomagani dostawami amerykanskiego sprzetu, nabie-
rali stopniowo przekonania, ze zdolaja przetrwac niemiecki atak.
Wtedy zaczeto torpedowac prace polskich placowek dyplomatycz-
nych i utrudniac przemieszczanie sie ochotnikow jadacych do pun-
ktow poboru polskiej armii. Obiektywnie sytuacja w Rosji byla tez
bardzo trudna. Polscy zolnierze i cywile nie mieli wystarczajacego
zaopatrzenia w zywnosc, odziez, lekarstwa, a nawet mydlo.
Dodatkowo w listopadzie 1942 roku nasilil swa dzialalnosc osrodek
polskich komunistow z Wanda Wasilewska na czele. Na radiowym
wiecu w Saratowie zapowiedzieli oni utworzenie pod egida Stalina
odrebnego osrodka polskiej wladzy politycznej.
Na poczatku grudnia, kiedy dywizje Hitlera znalazly sie pod Moskwa,
w Rosji goscil gen.Sikorski, ktory spotkal sie na Kremlu ze Stalinem.
Odwiedzil tez polska armie. Po jego wyjezdzie i po zwyciestwie
Armii Czerwonej pod Moskwa paradoksalnie sytuacja armii gen.
Andersa pogorszyla sie. NKWD zaczelo zamykac terenowe dele-
gatury werbunkowe. Coraz czesciej zdarzaly sie aresztowania
polskich obywateli. Stalin zazadal skierowania na front tylko 5-tej
Dywizji Piechoty, mimo ze wczesniejsza umowa gwarantowala
wejscie do akcji calej polskiej armii.
Po odmowie polskich wladz Sowieci drastycznie ograniczyli ilosc
racji zywnosciowych dla armii Andersa. Ewakuacja stala sie konie-
cznoscia. Stalinowi bylo to na reke, bo przestawalo go wiazac w
sprawach polskich. Rzad brytyjski zaproponowal ewakuacje armii
polskiej na Bliski Wschod, tak aby zmienic stacjonujace dotych-
czas w Iraku dywizje sowieckie. Rzad londynski musial sie na to
zgodzic.
Malgorzata
P.S. tematy odszukam i przesle prywatnie
