Juz po ewakuacji armii gen.Andersa z ZSRR stosunki polsko-sowieckie pogarszaly sie w blyskawicznym tempie. Nowy ambasador polski w Mos- kwie Tadeusz Romer napotykal na coraz to wieksze trudnosci w spelnia- niu swoich dyplomatycznych obowiazkow. Coraz trudniejsze byly jego kontakty z wladzami na Kremlu. Rzad Rzeczypospolitej w Londynie nale- gal na dalsze prowadzenie akcji werbunkowej do armii polskiej. Sprzeci- wialy sie temu wladze sowieckie, oskarzajac strone polska o odmowe wprowadzenia Polskich Sil Zbrojnych do walki przeciw Niemcom na te- renie ZSRR. W tej trudnej sytuacji, 13 kwietnia 1943 roku Niemcy oglosili komunikat o odkryciu masowych grobow oficerow polskich w lasku katynskim kolo Smolenska. W odpowiedzi wladze sowieckie wydaly komunikat specjal- ny, w ktorym stwierdzily, ze polscy jency dostali sie latem 1941 roku na Bialorusi w rece niemieckie i ze mord ten jest dzielem Niemcow. Rzad generala Sikorskiego znalazl sie w bardzo trudnym polozeniu. Wszystko wskazywalo na to, ze polskich oficerow zamordowali Sowieci. Z drugiej strony rzad polski chcial uniknac dodatkowych zadraznien z Moskwa. Jednak sprawa katynskiego mordu wywolala wsrod Polakow w kraju i za granica wstrzasajace wrazenie. 17 kwietnia 1943 roku polski rzad zwrocil sie wiec do Miedzynarodowego Czerwonego Krzyza w Genewie o zbadanie sprawy. Wywolalo to natychmiastowa ostra reakcje Stalina, ktory w depeszy do Churchilla i Roosevelta oskarzyl polski rzad o sprzyjanie Niemcom i zapowiedzial zerwanie stosunkow dyplomatycznych z Polska. Rea- gujac na depesze Stalina, zarowno premier Wielkiej Brytanii jak i prezydent Stanow Zjednoczonych skrytykowali krok polskiego rzadu. Dokladnie 56 lat temu - 25 kwietnia 1943 roku Molotow wezwal do sie- bie ambasadora Romera. Wreczyl mu note zawiadamiajaca o zerwa- niu stosunkow dyplomatycznych z Polska. Polski ambasador odmowil przyjecia noty. Oficjalne stosunki polsko-sowieckie zostaly zerwane. Na przestrzeni kilku lat bylo to juz drugie nagle wezwanie na Kreml polskiego ambasadora. Poprzednio - w nocy 17 wrzesnia 1939 roku role Tadeusza Romera odegral ambasador Waclaw Grzybowski, kto- remu tenze Molotow wreczyl o 3-ej nad ranem note zawiadamiajaca o tym, ze Polska przestala istniec i wojska sowieckie przekraczaja granice na Zbruczu. Malgorzata
