"Oh malang benar nasib jadi laki2 Minang"
 
Sajak lahia hinggo akhil baligh lai macubo lalok dirumah, namun sasudah basunek dilarang lalok sarumah jo dunsanak padusi dan dipersilo lalok disurau kaum sahinggo ba-taun2 kemudian sampai wakatu "dipabinian" barulah mancubo lalok dirumah iaitu dirumah keluarga sang istri sebagai "Orang Semenda" yang dibatasi oleh ketentuan2 adat "Sadalam dalam payo sadalam dado itiak, satenggi tenggi kuaso rang sumando sabateh pintu biliak"
 
Sebagai "urang sumando" dilingkungan keluarga istri dianggap sebagai "Langau di-ikua jawi, kok mangipeh ikua, langau tabang", atau "nan bak abu diateh tunggua, angin kancang abu malayang" malayok ka surau nan dahulu, dilingkuangan keluarga suku masiang2, bakumpua baliak dengan lajang2 nan baru ka gadang ataupun dunsanak sesama duda yang menanti jodoh kedua ataupun ketiga dan tak kurang duda gaek & pikun yang dulunya sewaktu muda "coga" menjabat entah sebagai  "mamak tungganai ataupun pangulu pucuak antah dubalang nan tagak dipintu mati antah malin nan duduak bacamin kitab termasuk anggota kaum lain nan saparasaian. 
 
Secara normal dinagari 'awak, laki2 Minang pasti akan berperan sebagai sumando yang "pai pagi pulangnyo sanjo" so pasti akan timbul pertanyaan bila kita siang2 berada dirumah keluarga istri (ngapain tuuh sutan? emergency nkali) karena yang kelihatan dirumah keluarga istri biasanya hanyalah para wanita, anak2 dan kalau ada laki2 dewasa pastilah mamak tungganai sebagaimana kita juga dituntut selalu berada dilingkungan keluarga kaum persukuan kita masing2
 
Tidak heran bila dirumah keluarga istri akan terlihat beberapa tudung saji sebanyak wanita yang telah berkeluarga dirumah tersebut, dan tentu saja kita akan saling jumpa dengan sumando2 lain sebagai "pambayan" yang mungkin saja status sosial masing2 pambayan kita itu berbeda, ada yang masih dibawah rata2, ada yang sudah mapan, ada yang baru kanaiak daun, ada juga yang menyandang gelar kehormatan bahkan ada juga yang juga menjadi sumando pula dirumah lain dikampuang subalah
 
Kesemua faktor penyebab laki2 Minang tidak kerasan tinggal dilingkungan tanah beradat tersebut ditambah impian2 lain yang didambakan menjadikan mereka tertarik merantau keluar kampungnya, ada yang merantau dakek2 sajo salingkung Ranah Minang namun tak kurang pula marantau jauah, ada yang merantau dengan status lajang ada juga melajang hingga didapat tempat yang menjanjikan baru nantinya menjemput istri tercinta namun tidak sedikit pula boyong sekaligus istri & anak2.
 
Hidup dirantau memang menyenangkan, betapa tidak, dirumah ini "saya" lah yang jadi kepala keluarga bukan lagi si "mamak tungganai" yang suka men "dehem2" dulu kalau saya pulang siang, yang jelas "saya" tidak lagi sebagai "langau" di ikua jawi, tidak lagi sebagai "abu" diateh tunggua tetapi sudah sebagai Kepala Keluarga Batih yang terdiri dari "saya" sebagai suami, istri & anak2 dan tentu saja terdaftar dikantor kelurahan/RW/RT 
 
Ketentuan adat "anak dipangku kamanakan dibimbiang" tidak begitu memberatkan lagi bagi "saya" karena hanya ada dua atau tiga kemenakan yang tinggal tidak jauh dari sini sedangkan ayahnya sebagai "urang sumando" juga sudah cukup mapan hingga cukuplah "saya" dicaliak2 jauah sajo, kok sekali2 "mamak tungganai" datang dari kampuang singgah kerumah yang "kridit" nya belum lunas ini sekurang2nya "dia"tidak berani men-dehem2 lagi.
 
Sebagian adat Minang yang berlaku atas "saya" dikampuang saisuak sudah tidak dipakai lagi dirantau ini, namun didada setiap Anak Bangsa Melayu Minangkabau akan sangat bangga dan akan membangga2kan adat "Minang" ataupun simbol2 lainnya kepada tetangga atau kenalan yang bukan Minang, bahkan dengan bangga dia akan mengenakan kepada anak2nya pakaian adat Minang ketika pawai 17 Agustusan ataupun pada kesempatan2 lain bahkan kalau perlu agar tidak merasa kerendahan dengan tetangga yang bergelar Raden Mangkubumi dari Jawa ataupun Tengku maupun Said Melayu Riau maka "saya" pun akan memasangkan embel2 gelar adat didepan nama, masak urang jao sajo nan urang bakaturunan seperti kawan "saya" nan sakantua yang Raden Mangkubhumi itu, ado pulo dek "saya" iki mas, di awak lai lo mah, gelar adat "saya" Datuak Manjinjiang Alam, yang jelas demi Minangkabau dipercaturan dunia ini "jan sampai kalah garetak dengan anak bangsa lain, pokoknya dengan bangga dia akan mendeklarasikan "Lihatlah, inilah kami "Anak Bangsa Melayu Minangkabau".
 
Yeees! Biarpun kami dikampuang disabuik "si Laki2 Malang" sajak ketek lolok disughau, lah godang nompang kaghumah urang namun dirantau kami tetap akan merindukan Minangkabau, talingo kami togak kok ado ughang merendahkan Minangkabau (kecuali di milis rantaunet ko si Urpass anak Urang Pasisia, bia lah, ano gan rang 'aawaak, postingmu yang menggelitik masih ambo tunggu).
 
Ranah Minang nan indah mempesona akan sangat rancak dicaliak jauah (ranjau), kok sayang kampuang tingga2kan, untuang kamujua  sukses dirantau, sekalipun dari tahun baganti tahun masih menggelar galas dan dikaja2 Hansip Pasa Tanah Abang namun kampuang takana juo, pulkam sakali saghayo atau sakali limo rayo dikayaikan juo, ado nan naiak kapa hinggo Taluak Bayua, ado nan jo Marapati turun di Tabiang, indak saketek nan galinggaman manahan hati naiak ANS seperti posting2 nan ambo baco di rantaunet ko, lai pulo nampak dek ambo di "Kiktinggi" Kijang kapsul warna merah nan manempelkan stiker "Rantaunet@com  Pulang Basamo" dan tantu sajo nan paliang banyak Keluarga Besar Rumah Gadang KBRG ORARI nan kabanyakan banomor polisi Jakarta, Bogor, Jabar, Lampung dan Sumsel dan indak saketek pulo hadir tanpa simbol2 tertentu, pokoknyo Pulkam.
 
Bara lamo talok dikampuang? Saminggu? Duo minggu? Nan jaleh indak talok ba-lamo2, hari ka 10 alah rasah, nio babaliak juo bisuak pagi2 bana karantau, tidak seorangpun yang memutuskan akan menetap dikampung (mungkin trauma jo parasaian si "Laki2 Malang" mending hidup dirantau yang telah memposisikan kita sebagai "Perantau Minang" ("tu kaba'a lai niaaaang, cuti ambo 3 aghi tingga lai nyeh, bialah nak babaliak juo kami barisuak" - "ka baa jaknyo di biai, lamo bona kodai basaok, lari pulo langganan bikoh") 
 
Hari ini Ranah Minang yang indah mempesona sepi kembali dari anak2 rantau, dan sebaliknya lapau kito Rantaunet ko lah rami pulo baliak terlihat di mailbox saya yang lah baratuih posting minta dibukak (bialah ambo ansua bukak ciek2)   
 
"Elok ranahnyo Minangkabau rupo karambia tinggi2 cando pinangnyo lingguyuran, rupo rumpuiknyo ganti2an, gunuang Marapi jo Singgalang, Tandikek jo gunuang Sago, gunuang Pasaman jo Talang, nan bagunuang babukik2 nan bahutan barimbo labek nan babukik baguo batu nan bangarai balurah dalam nan badanau aia mailia nan batasik bapayau bayau, sasukek duo baleh tahia dicupak mangko digantang, nan lunak ditanam baniah nan kareh dijadikan ladang nan bancah palapeh itiak, ganangan katabek ikan, bukik batu tambang ameh jo perak, batu baro jo minyak, batanam nan bapucuak mamaliharo nan banyao, sawah tumpak batumpak2, ladang bidang babidang, sawah batumpak dinan data, ladang babidang di nan lereang, banda baliku turuik bukik, cancang latiak niniak muyang, tambilang basi rang tuo kito, sawah lah sudah jo lantaknyo, ladang lah sudah jo ranjinyo, luhak diagiah bapangulu rantau dibari barajo, nagari nan ba ampek suku dalam suku babuah paruik, kampuang diagiah ba nan tuo, rumah dibari batungganai, nagari bapaga dengan undang, kampuang bapaga dengan buek, nan basasok bajarami bapandam pakuburan balabuah batapian bakoroang jo kampuang barumah batanggo basawah baladang babalai bamusajik, Adatnyo basandi syarak, syarak basandi kitabullah, syarak mangato adat mamakai, adatnyo kawi syaraknyo lazim, labuahnyo panjang cindai tajelo, kasiaknyo mipih bak dipipia, kasiak haluih bak ditintiang, batu bulek susun basusun pudiang ameh batimba jalan salo mayalo pudiang itam, limau manih pautan kudo, kamuniang sandaran alu aia janiah titian batu nan jauah buliah dituruti nan dakek buliah dijalang, Rumah Gadang sambilan ruang nan salanja kudo balari salitak kuciang malompek, sandi banamo alau adat, tonggak banamo kasandaran, pancuang turang alang katabang, tuturan labah mangirok, gonjong rabuang mambucuik paran gamba ula ngiang baukia ba-mego2, ukia banamo batang padi, kaluak paku kacang balimbiang batatah aia ameh salo manyalo aia perak, lantainyo data balantai papan, licin balantai kulik, ka ujuang surambi papek katangah rajo babandiang, tatapan undang sangkutan pusako, tampek maniru manuladan, nan bajanjang naiak batanggo turun, naiak dari janjang nan dibawah turun dari tanggo nan diateh, kok raso dibaok naiak, pareso dibaok turun, mamakai malu jo sopan, sarato raso jo pareso, ereang dengan gendeang, untuak bahanggo dengan tanggo, kok barek samo dipikua ringan samo dijinjiang, nan ado samo dimakan nan indak samo dicari, tatungkuik samo makan tanah, tatilantang samo minun ambun, rankiang baririk dihalaman partamo Sibayau-bayau, duo Lumbuang baperong tigo bilangan jo Sitinjau Lauik, nan banamo Sibayau-bayau guno padinyo makanan sarumah jo tanggo, kapanuruik alua nan luruih panampuah jalan nan pasa tumbuah di adat nan kabaisi, limbago nan kadituangi, satantangan Lumbuang Baperong kapanunggang koroang jo kampuang, kok tibo dimaso sulik, nan senteang patuik kadibilai, nan kurang patuik ditukuak nan singkek kadiuleh, jiko Sitinjau Lauik gunonyo kapanyapo dagang lalu, kapananti tamu nan datang, kok lapa dibari nasi kok auih diagiah aia itu nan banamo adat sopan jo santun, karatau madang dihulu, babuah babungo balun, marantau bujang dahulu dikampuang paguno balun, laguah laga buni pidati, pidati taruih jalan ka Padang nan kabau kabajalan juo, sasuok dapek pagi sasuok dapek patang Minangkabau takana juo"
 
Kapada sagalo kito nan basamo, ketek indak basabuikan namo gadang indak baimbauan gala kami ucapkan dan sampaikan "mohon maaf lahir & bathin, Minal adhin wal fa'izin" 
 
Arman Bahar Piliang Malin Bandaro
Pangulu Luhak Sakai Duri Petropolis Riau
  
-----Original Message-----
From: jean.reibaud [mailto:[EMAIL PROTECTED]]
Sent: Friday, January 04, 2002 9:19 PM
To: rantau
Subject: [RantauNet] Patahankan adat Minang 

Assalamu'alaikum ww
 
Galak galak rusuah ati ambo mandanga ota di rantaunet ko.
Dalam galak, ibo ati ado pulo, sabab ado nan malu mangaku sabagai urang Minang.
Sabagai suku bangso di dunie ko, awak urang Minang punyo kakurangan jo kalabihan.
 
Biasonyo padusi indak sato maota di palanta lapau do, tapi lapau nan iko kan lain jo nan biaso.
Sabab tu mudah-mudahan ota awak di lapau ko ado baiaknyo untuk mampaelok-i nan kurang elok dan mampatahankan prinsip-prinsip Minang nan elok, nan dikagumi dek urang lain.
 
Ambo sapandapek jo Sanak nan manyabuik tantang harato pusako randah dan pusako tinggi.
Harato pusako tinggi tu biasonyo: rumah, sawah ladang, jo tanaman tuo sarupo karambia atau lainnyo.
Manuruik adat Minang harato nan iko ko indak bulieh dijua, bulieh digadaikan kok paralu bana yaitu bilo:
"Gadih gadang alun balaki, rumah gadang katirisan, maik tabajang tangah rumah" Dari siko kito bakasimpulan bahaso rumah indak buliah diusiak, sabab harato bulieh digadaikan untuak mampabaiki rumah nan tirih.
Di siko lah sabananya kakuatan adat Minang tu. Harato turun tamurun dari ibu ka anak padusi, tapi indak barati inyo punyo hak sakandak atinyo. Inyo mamaliaro, kok haruih digadaikanpun indak bisa kalau indak disatujui dek dunsanaknyo nan laki-laki..
Jadi dengan adonyo rumah jo tanah atau sawah ko, urang padusi Minang harusnyo mampunyai harago diri nan gadang, inyo indak punyo resiko, ka tacampak di jalan, sabab walau inyo dibao marantau dek lakinyo, kok disio-siokan, inyo punyo rumah tampek pulang, itu bukan barati inyo indak manghormati laki. Sabab laki di Minang disabuik juo " junjungan" (di kampuang ambo) nan haruih dihormati.
Nan laki-laki, walaupun inyo indak mandapek warisan, inyo bulieh bausaho diateh sawah ladang pusako tinggi tu, walaupun kadang-kadang babagi hasia jo dunsanak padusi.
Kan itu marupokan jaminan juo untuak dunsanak laki-laki, kok gagal di rantau pulang sajolah.
Hanyo dengan manjago adat nan indak mambuliehkan manjua harato pusako tu lah kito bisa manjago ranah Minang. 
 
Ambo baco ado sanak nan maajak sanak Urpas manaliti galandangan di Jakarta, rancak bana tu, mah
Jan lupo mananyokan suku jo panghulunyo, sabab sado urang nan pandai babaso Minang alun tantu urang Minang (baso Minang tu indak sarik bana doh, tingga duo tigo taun di Sumbar, lah lanca tu mah)  dan sado urang nan bakaratu panduduk Sumatra Barat alun tantu pulo Urang Minang.
Sakitu dulu lah panjang amek.
 
Idar Islami Pitopang 
 

Kirim email ke