Minangkabau Sabana Istimewa * Dicigok Ranah Minangkabau dari saisuak lah istimewa Manga kini takah bagalau mungkin ijuak indak basaga
* Maliek parak Bundo Kanduang paganyo lah ado nan umpang ado nan rabahnyo kadalam rabah kalua ado pulo ka disisik jo talang sariak rotan pangabek sulik dicari Musik rang kini badantuang-dantuang tasisiah sajo Salawat Dulang gaganyo ka Bukik Marapalam gauangnyo sampai ka Gunuang Sago Singgalang Marapi kok mamakiak tangih nan indak tapujuak lai Mambaco tulisan Angku Darman Moenir di koran Singgalang 6 Januari 2015, ditambah pulo jo tulisan Angku-angku nan cadiak candokio di koran-koran lain nan mampakatokan DIM (Daerah Istimewa Minangkabau), nan sadonyo tu disampaikan liau ka ambo, manggaritih lo tangan ko nak baraja manulih, bialah jari lah muloi manggaretek dikayai juo. Dek karano nan dipakatokan ko nagari awak, untuak kaparaluan awak, izinkan ambo manulih jo bahaso awak, kalo kato Prof. Arief Rachman “bahasa ibu”. Dari tulisan nan dibaco, baiak nan dikarateh laweh ataupun nan singgah disalapah batuah ambo, kiro-kiro ado tigo pandapek: Partamo “lah mandadeh dek yakin”, kaduo “jaaan lai”, nan katigo “nambek cah”. Ambo satuju bana kasado pandapek tu, malah sanang ati manyimaknyo. Tantu ado nan batanyo-tanyo dalam ati, baa lo pangana gaek ko, co Balam Jambi, ka sia sajo inyo maangguak. Jaan badatak-datak ati dulu, coiko sabananyo: Ambo mambayangkan pandapek nan takah bagalau tu bak ombak basilang di lauik, masiang-masiang jo arah surang-surang, tapi baa kabaa maampehnyo “katapian” juo. Ikolah nan manyanangkan ati, sabab dasar pamikiran kasadonyo tu pasti samo, iyolah “kasiah jo cinto” Minangkabau. Nan diarokkan mudah-mudahan dek lah panek maampeh, samo-samo duduak dilapiak nan salai baiyo batido, bialah bak kayu basilang dalam tungku, disinan api mangkonyo iduik, api nan indak kijok-kijokan, manggalagak indak malimpah, nasi masak indak lambiak badatuih, dek aia nan sadang elok indak dikadang, samalero mamakannyo, bialah jo sambalado uok taruang pucuak parancih, samba “babali” indak mandayo lai. Tapi jan lupo dek pandai “mandeh” maambuih saluang, apinyo rato bak dirageh, ikua pariuak indak maupek. Nan mancameh ado pandapek nan indak tadanga tapi dapek disimak kiro-kiro bak nangko: “suko ati nyo lah, awak ka coiko juo”. Raso dibao naiak pareso dibao turun, kok diinok-inokkan masuak aka juo pandapek nan coitu, walaupun agak sulik ditarimo aka. Sajak tasumbuanyo angan-angan DIM ko, pasal 18 UUD 1945 lah jadi buah bibia pulo. Dalam pasal 18 UUD 1945 “nan asli” iyo ado tatulih antaro lain tantang “hak-hak asa usua dalam daerah-daerah nan basipaik istimewa”. Dalam “Penjelasan UUD 1945” tu disabuikkan salah cieknyo Minangkabau. Tantu indak mancirupuih baitu sajo Minangkabau tamasuak nan istimewa, pasti PPUPKI (Panitia Penyelidik Usaha-usaha Persiapan Kemerdekaan Indonesia) nan mambuek UUD 1945 lah mamahami bana baraso Minangkabau memang istimewa, lain dari nan lain, sajak baratuih taun sabalun Indonesia Mardeka. Kalo kini kito nak mamintak dilewakan pulo jo namo DIM, apo indak samo jo mamintak barang nan lah ado diawak, tapi mungkin dek lah lamo lupo dima tasaleknyo, antah lah balumuik tasaok lunau, antah lah mumuak dek anai-anai, antah lah linyak talunyah dek urang lalu dek parak Bundo takah indak bapaga, namun awak tatap maraso punyo. Dek kini jaman sagalo bamerek, tantu iyo indak salah kalo ado nan bausao mamintak merek pulo. Masalahnyo, apo salah kalo ado nan mampatanyokan: 1. Lai juo kolah dimakan “patuik” jo “mungkin” barang nan kadimintakkan merek tu ? Lai indak barubah isinyo ? Kito caliak salah ciek pokok karehnyo untuak mintak merek DIM nan banamo ABS-SBK, nan tiok insan Minangkabau pasiah bana manyabuiknyo. a. Cubo disigi nan “A” nyo sangenek. Manuruik Angku Dt. B. Nurdin Yakub (Minangkabau Tanah Pusaka 1987), Adaik jo Budi kaik bakaik, sainggo “urang nan babudi adolah urang nan baradaik, urang nan baradaik adolah urang nan babudi”. Kato gaek saisuak, “budi” ko adolah barang nan murah-murah sarik, kadibali indak ado dijua urang, baabih tapak sipatu mancari kasagalo toko indak kabasuo. Dikatokan murah sabab agak sa-sen indak ka kalua pitih doh untuak mandapeknyo. Niniak muyang kito walaupun urang indak basikola, pangananyo “malangkaui maso”. Baliau-baliau tu bukan sajo manyabikkan buahnyo untuak “anak baranak” tapi manyamaikan baniahnyo dilubuak ati anak jo kamanakan sacaro turun tamurun. Dimato nan gaek-gaek kini masih tabayang-bayang mandeh, etek jo anduang sambia manyalisiak kapalo anak gadihnyo mancilotehkan pitua-pitua baa manjadi padusi Minang, muloi dari caro mangecek (kato nan ampek) sampai ka Amban Puruak Aluang Bunian, kadang-kadang jo dendang nan mandayu-dayu manyalinok kalubuak ati. Baitu pulo ayah, mamak jo inyiak ka anak laki-laki, biasonyo sadang minun kawa sudah makan. Anak laki-laki bialah lalok di surau bukannyo lapeh laleh sajo, sacaro bagilia ado Mak Katik, Mak Pandeka jo Angku Datuak nan mambimbiang sasuai jo panaruahan baliau tu surang-surang. Kalo nan bujang talampau mudo balun mandanga curito ko, biasonyo mambirutun sambia malengah: “itu lah anyuik gaeek, indak lepel untuak mama, tante, oma, papa, om jo opa jaman kiniko” (?) Mungkin sajo ado nan lupo, kabanyo labiah dari saparo pamimpin-pamimpin nan mampajuangkan kamardekaan Indonesia ko adolah urang Minang. Indak takuik atau manyasa kalua masuak pinjaro, malah dibuang ka Boven Digul sampai ka Banda Neira bagai (ingek: bukan karano korupsi). Kasadonyo pamimpin-pamimpin tu iduik sampai jadi urang adolah dijaman kuno tu… Mangecek masalah “Adaik” ko, rasonyo lah siang bak ari tarang bak bulan, kito lah samo-samo manyimak baa saisuak baa kini, baa sabananyo baa nan tajadi, antah lah lungga nan babuhua mati, nan babuhua sintak antah lah lapeh tali… * Baa rumah mangko baroyak Antah gunuang maurak selo Antah pulau bakisa duduak Antah lungga sagalo pasak Antah bumi nan lapeh punco Antah “sandi” nan lah tapuruak Bialah saluang sajo nan manyudahkan. b. Disilau pulo “S” nyo sapinteh. Ikopun tamasuak nan istimewa di Minangkabau, sabab satu-satunyo suku bangso di Indonesia nan baagamo tungga yaitu “Islam”. Kalo ado nan bukan Islam, inyo “diusia” dari kaluarga/kampuang, gugua sagalo “hak” nyo sabagai urang Minang. Itu saisuak, kini baa nyo (?). * Jalan diasak urang lalu cupak dipapek rang manggaleh Kini kok icak indak tau isuak kok anyuik indak tapinteh Jauah sabalun Orde Baru, di Minangkabau lah banyak tampaik-tampaik “Pandidikan Islam” nan tanamo, rasonyo indak ciek juo nan pakai istilah “pesantren” jo “santri” ataupun “pontren”. Buahnyo boneh-boneh, malah sampai di lua Ranah Minang dinikmati sarato dihormati urang. Taun 1342 H/1923 M badirinyo Perguruan Diniyyah Puteri Padang Panjang. * Almadrasatud Diniyyah lil Banaat nan ditaruko dek Encik Rahmah baitu namo mulo badiri samak baduri nan liau tabeh Sampai kiamaik tatap manfaat bukan hanyo salingkuang rumah bukan hanyo salingkuang nagari kasubarang lauik buahnyo rareh * Encik Rahmah kato rang saisuak Diniyyah Puteri buah tangannyo muriknyo basalendang balilik jadi idaman anak padusi Tagaknyo anggun pantang tarumuak kaparuik bumi cangkam ureknyo pucuak manjulang manjangkau langik labiah bak cando lantak basi * Liau nan usah dibandiang-bandiang mungkin sarupo indak saroman lai saroman indak saulah indak ado duonyo di dunia Urang karajo bagiriang-giriang barabuik gala jadi pahlawan liau babuek karano Allah indak maarok bintang Kajora * Pitaruah indak liau unyikan pasan indak liau turuik-i hanyo disarahkan ka Nan Satu Di nan mudo tasandang baban patah tumbuah ilang baganti limau jan tasaok dek binalu Itu kan curito sabalun Orde Baru, baa pulo sajak jaman Orde Baru sampai kini. Ambo salin saketek tulisan Angku Nasaruddin Umar (bakeh wakia Mantari Agamo), dalam koran Rakyat Merdeka tanggal 26 Desember 2014: …Proses masuknya Islam di Indonesia melalui apa yang disebut Taufik Abdullah dengan “relativering process”, yaitu melalui jalan damai, melewati proses tawar menawar antara eksistensi nilai-nilai lokal dan nilai-nilai universal Islam. Sebelum Islam melakukan Islamisasi terlebih dahulu harus merelakan dirinya mengalami proses Indonesianisasi. Karena itu, Islamisasi di Indonesia menurutnya harus dianggap sebagai “on-going process” yang harus selalu dilanjutkan… Manyimak apo nan disampaikan Angku Taufik Abdullah, dek karano budaya Minangkabau lain dari nan lain, tantu pakambangan Islam di Minang indak mungkin samo jo daerah lain, khususnyo jo Jawa. Ma’af sabalunnyo, iko pandapek ambo surang, antah iyo antah indak, jaan masuak asi amek, maklumlah takok-takok uok, kalo kato mak Kari Garejoh indak ilmiah. Birowari sabalun Islam masuak ka Jawa, agamo Hindu jo Budha lah kuaik tagaknyo di sinan, langkok jo tampaik-tampaik pandidikan agamonyo nan banamo “pesantren” (DR. H. Shofwan Karim Elha, MA., Singgalang 17 Oktober 2008). Kutiko Islam lah masuak, tantu para ulama baniaik pulo nak mambuek tampaik pandidikan Islam, mako dibueklah Madrasah Islam. Mungkin indak sasuai jo nan diarokkan alias kurang dilengong urang, mako tibo pangana nak mamakai siasek (mungkin ado urang Minang nan mambisiakkan) “diiyokan nan di urang dilalukan nan di awak”. Indak doh lai, bisuaknyo langsuang dituka mereknyo jo “pesantren Islam”, baru bagaduru urang mandaftar. Baitu juo kalo ado acara bado’a syukuran sudah panen gadang, musti dipanggang kumayan putiah, jadi malah. Kalo marayokan taun baru Hijriyah (R.M. 16 November 2012), musti babarih taratik “maikua” kabau nan diyakini sabagai katurunan Kiai Slamet, kok ‘u‘uk kabau tu di jalan, diparabuikkan barang tu, jadi juo… Mungkin barangkali “on-going process” nan dimukasuik Angku Taufik Abdullah alun cukuik banyak nan lah dijalankan, para ulama nan disabuik Wali Songo tu lah wafat, sadangkan umaik nan tingga alun pulo langkok dapek pitua tantang apo sajo nan musti diluruihkan, lagi pulo indak ado titah rajo. Sainggo umaik barikuiknyo maanggap baa kaadaan nan ditinggakan Wali Songo tu, itulah nan batua, musti ditaruihkan indak barani maubah takuik kualaik… Kalo di Minang mungkin sarupo di Jawa tu juo daulunyo, tapi sajak awa abaik 19, sasudah H.Miskin, H.Sumaniak jo H.Piobang pulang dari Makah, baliau-baliaulah nan mamulai garakan pamurnian ajaran Islam indak tarago baago-ago atau batulak ansua, tibo dimato indak dipiciangkan tibo diparuik indak dikampihkan (Ahmad Rifa’i, Perjuangan 29 Ulama Besar Ranah Minang). Tapi sajak Orde Baru, muloi pulo parubahan-parubahan di Ranah Minang, mungkin disabuik “kamajuan”. Antaro lain, sagalo tampaik-tampaik pandidikan Islam di Minang musti pakai istilah “pesantren”. Dek tapaso kabaa juo (DR. Shofwan Karim Elha, Singgalang 17 Oktober 2008). Kini indak tapaso lai, tapi ampia kasadonyo nan lamo ataupun baru mamakai namo pesantren. Mungkin pulo ado nan maraso labiah gagah mamakai namo Pesantren Aia Tajun dari pado Madrasah Aia Tajun atau Surau Aia Tajun. Salah ? Tantu indak, sia pulo nan barani manyalahkan, kan indak malangga Undang-Undang. Ado pulo nan bapandapek bialah urang Hindu bana nan punyo istilah tu, dek mukasuiknyo “tampaik pandidikan agamo”, kadia lo nyo kok dipakai diawak, lagi pulo kan lah umum kini. Batua, musajik, kuil, gereja samo-samo tampaik ibadah, kiro-kiro baa kalo diganti urang Musajik Al Ichlas jo Gereja Al Ikhlas atau Kuil Al Ichlas ? Pulang maklum ka nan cadiak candokio. Nampaknyo kini takah lah ado “kasapakatan”, untuk “maikua” caro-caro urang subarang tu. Kalo daulu tando baco nan diajakan guru mangaji hanyo, alif barih di ateh “a” barih di bawah “i” barih di dapan “u”. Dek di subarang ado pulo bunyi “o”, kito patuah pulo, sainggo urang manyabuik Alloh, sodakoh, Romadhon, umroh, awak lah sato lo. Urang manyapo awak “mbak”, “mas”, jadi juo, diurang “pendopo”, “alun-alun”, “blusukan”, awak indak amuah kalah lo. Kok sampai lo ka lapau Uwo Pulin curito ko, pasti mak Udin Kuriak nan partamo mangatokan: “Itu kan soal ketek, indak paralu digadang-gadangkan tu doh”. Batua bana, mudah-mudahan batu ketek indak manaruang. (ma’af gadang-gadang Angku Es Pe, tabao rendong anggota). Sagalonyo ko dipapakan bukan karano banci, bingik, apo lai manyalahkan, sakali-sakali bukan, jauuuah nan bak kian tu Angku. Kito mahormati siapopun urangnyo apopun kayakinannyo salamo indak manyeso kito. Inyo dinyo awak diawak, kito kan punyo “ceno” surang-surang dalam rumah gadang Bhineka Tunggal Ika ko. Cuma nan takana, lai nan diawak apo paralu dituka jo nan diurang. Rasanyo alun ka lupo papatah kuno “lalu pinjaik lalu kulindan”, pinjaik buliah batuka bilo sajo, kulindan alun kaputuih salamo jaitan alun sudah. Kok takalok “rono” kain lah barubah, awak tasintak ari lah patang, nan taicia indak tajapuik lai. Dikubiak-kubiak buku lusuah, sajak taun limo puluhan anai-anai lah muloi mangupia-ngupia tunggak tuo. Indak sio-sio Angku Ambiar Lani dalam tulisan Liau di Haluan 14 November 2014 nan mangutip pandangan Prof. Selo Sumardjan taun 1978 nan mangatokan: “Kehidupan budaya atau kehidupan berbudaya, identik dengan kehidupan ikan di tengah samudera, yang besar memakan yang kecil yang kuat mengalahkan yang lemah”. Mungkin kok lai ado nan ka tagalitiak. * Nan manang alun tantu batuah nan sudah alun tantu ka conto Elok jalimek maninjau jarah jan takicuah dipandangan mato 2. Lai juo kolah tabukak loket tampaik mamintak merek tu ? Baa mangko baitu, cubo kito simak UUD 1945 nan lah diurak ungkai ampek kali ko. UUD 1945 asli tadiri dari: 1. Pembukaan 2. Pasal-pasal 3. Penjelasan. Sasudah diurak ungkai, lah dikunci jo pasal II Aturan Tambahan nan babunyi: Dengan ditetapkannya perubahan UUD ini, UUD Negara R.I. tahun 1945 terdiri atas “Pembukaan” dan “Pasal-pasal”. Liek lo bunyi pasal 18b ayat 2 UUD 1945: Negara mengakui dan menghormati kesatuan-kesatuan masyarakat hukum adat beserta hak-hak tradisionalnya “sepanjang masih hidup” dan sesuai dengan perkembangan masyarakat dan prinsip NKRI yang diatur dalam Undang-Undang. Nan cadiak candokio nan arih bijaksano tantu labiah paham manyimak nan tasirek dalam tigo kato “sepanjang masih hidup” tu, kok io juo nak mambangkik batang tarandam, tantu labiah paham pulo manimbang ma nan labiah paralu antaro “merek” jo “mutu”, sainggo Minangkabau nan bukan sajo marupokan pusako nan kito paliaro, tapi juo pitaruah dari anak cucu kito nan alun laia, baa supayo didapek-inyo isuak lai indak tasio-sio, tatap jombang dalam nan rami, tacelak tampak jauah, tampaik batanyo diurang cadiak, tampaik baguru diurang pandai. Insyaallah. Alam Takambang Jadi Guru baa pulo manyimaknyo, sagalo nan nampak apo lai dipikia diinok-inokkan, atau indak tarago dipikia lansuang ditiru, tantu hanyo kito pulo nan dapek manjaweknyo. * Minangkabau Ranah Pusako Rumah Gadang sambilan ruang sawah dilereng tingkek batingkek Surau Musajik lambang Nagari Adaik jo Syarak pidoman iduik Kito indak sato manaruko indak manambah jan mangurang maso katibo nan diingek bantuak boneh kok indak barisi apolah gala nan ka patuik * Surau Nyiak Djambek Surau Parabek Surau Nyiak Tjandoeang tanamo pulo banyak mancetak urang santiang urang cadiak sarato saliah musaua bana maso saisuak sarang alemu bak mato aia Dunie baputa indak taambek kito tabao dilenongnyo indak sato awak tapalantiang dipilah sabalun dipiliah tampaik bagantuang jan nan lapuak tampaik bapijak jan alia * Pisang diparak lauak ditabek dangau kok tingga pipik kuaso Adaik jo syarak duo sakabek buhua kok lungga Nagari seso * Sabuang salapeh ari patang simbek pandeka manyudahi silek abih sasaran tingga Gaek taragak randang kacang antah lupo indak bagigi kacang maempa suok kida * Kok ado tuan nan talantuang bari ma’af malah ambo diakiraik jan jadi baban Iyo sangajo ambo singguang kok indak kini antah bilo pado lalok jadi rasian Bogor, 21 Februari 2015 Panulih “Parantau Minang tingga di Bogor”, Muchtar Yazra, St. Rajo Endah -- . * Posting yg berasal dari Palanta RantauNet, dipublikasikan di tempat lain wajib mencantumkan sumber: ~dari Palanta R@ntauNet~ * Isi email, menjadi tanggung jawab pengirim email. =========================================================== UNTUK DIPERHATIKAN, yang melanggar akan dimoderasi: * DILARANG: 1. Email besar dari 200KB; 2. Email attachment, tawarkan & kirim melalui jalur pribadi; 3. Email One Liner. * Anggota WAJIB mematuhi peraturan (lihat di http://goo.gl/MScz7) serta mengirimkan biodata! * Tulis Nama, Umur & Lokasi disetiap posting * Hapus footer & seluruh bagian tdk perlu dlm melakukan reply * Untuk topik/subjek baru buat email baru, tdk mereply email lama & mengganti subjeknya. =========================================================== Berhenti, bergabung kembali, mengubah konfigurasi/setting keanggotaan di: http://groups.google.com/group/RantauNet/ --- Anda menerima pesan ini karena Anda berlangganan grup "RantauNet" dari Google Grup. Untuk berhenti berlangganan dan berhenti menerima email dari grup ini, kirim email ke rantaunet+unsubscr...@googlegroups.com. Untuk opsi lainnya, kunjungi https://groups.google.com/d/optout.