Vecernje novosti
Na Dedinju grob do groba
Dijana DIMITROVSKA, 5. decembar 2006
U PRVIH četredeset dana oslobođenja partizani u Beogradu nisu štedeli
"narodne neprijatelje". Privrednici, intelektualci, bogati trgovci, glumci,
slikari, pisci.. bez suda i krivice streljani su po prekom sudu - kojekude.
Tih poratnih godina Beograd je izrastao na masovnim grobnicama. Rodbina
pobijenih čeka rešenja o rehabilitaciji, kako bi mogli da ih ekshumiraju iz
ovih masovnih grobnica i, posle više od šest decenija, dostojanstveno
sahrane.
Koliko je tačno streljanih - tek treba da se ustanovi. Prema svedočenju
majora Ozne Trešnjića, vodećeg likvidatora u Beogradu, poslednjih dana
oktobra i tokom novembra 1944. godine pobijeno je u prestonici više od
10.000 ljudi. Udruženje starih Beograđana "Apel 50" tvrdi da je stradalo oko
30.000 Beograđana, engleski izvori kažu oko 5.000, a istoričar mlađe
generacije sa Instituta sa savremenu istoriju Srđan Cvetković, koji je
upravo objavio knjigu "Između srpa i čekića", procenjuje:
- Dok se ne otvore arhive ne možemo relevantno proceniti koliko je pobijeno
ljudi. Smatramo da je stradalo između pet i deset hiljada. Ili, preciznije,
ne manje od 5.000, ne više od 10.000. U celoj Srbiji pobijeno je između
40.000 i 50.000, a sa odmazdom Nemaca i Mađara ukupno oko 60.000 ljudi.
I sa ovim jezivim brojkama istoričari tvrde da smo dobro prošli. Jer, u jeku
likvidacija bilo je "žalbi" da se "slabo radi".
- Postoji dokumentacija na osnovu koje se vidi da se vrh Ozne žalio da se
radi "sporo i aljkavo" - kaže Cvetković. -Poznato je da se Aleksandar
Ranković bunio što "Ozna za Hrvatsku ne strelja dovoljno". Bilo je i
primedbi odnosno preporuka da se "justifikacija vrši klanjem". Kakav
izraz!Koristili su reč justifikacija, što bi značilo sprovođenje pravde, za
klanje, streljanje i ubijanje bez presude i suda.
Obračun sa neistomišljenicima najavljen je bio i pre oslobođenja. Milovan
Đilas to potvrćuje (V. Dedijer "Novi prilozi za biografiju druga Tita"):
"Još pre ulaska u Beograd ustanovili smo kriterijume po kojima će sledbenici
Nedića i Ljotića biti ubijani na licu mesta."
- Likvidacija je izvršena munjevito. Do duboko u noć štektali su mitraljezi.
Krajem oktobra i novembra uzduž i popreko iskopane su stotine masovnih
grobnica. Kada su u decembru uvedeni redovni sudovi, građanski stalež Srbije
već je bio desetkovan - kaže Prijezda Popović, beogradski advokat koji je
ceo život proveo istražujući događaje u kojima je nestao i njegov otac.
- Prvo je stradalo Dedinje, gde su živeli najimućniji Beograđani -
objašnjava istoričar Cvetković. - Iza ruskih jedinica i partizana išla je
Ozna i čistila teren. Komesarske trojke su već od 19. oktobra prečešljavale
svaku "buržoasku" kuću. Organi Ozne pravili su spiskove "sumnjivih" na
osnovu bilo kakve prijave. Sa tim spiskovima išlo se u Maglajsku ulicu, gde
je bio Glavni štab Ozne. Izlazilo se s "overenim" spiskovima koji su
predavani komandantima pratećih vodova, a oni su u toku noći već vršili
egzekucije u Lisičjem potoku, na Banjičkoj livadi i drugde - kaže istoričar
Cvetković.
Posebno dramatično bilo je kolektivno likvidiranje žandara, poštara,
carinika i drugih ljudi u uniformi koji su prethodno bili pozivani javno da
se vrate na posao verujući u "dobre namere" novih vlasti. Prema svedočenju
akademika Dejana Medakovića, oni su bez selekcije okupljeni u velikoj
kasarni Garde na Dedinju, poskidani, i u donjem vešu - streljani.
Oficir Ozne major Garotić svedočio je da su na ulazu u Kalemegdan, kod
spomenika Mokranjcu, zakopani leševi 30 saobraćajnih policajaca iz
policijske stanice kod ambasade Francuske. Pre streljanja su ih, takođe,
skinuli i vezali žicom.
Mesto Jabuka, kod Pančeva, masovna je grobnica oficira kraljevskog
vazduhoplovstva, koji su bili pozvani krajem 1944. da se jave na dužnost.
Novinar i direktor Centrale za humor Milorad Ivanić, vlasnik fabrike
čokolade Popadić, vlasnik kafane sa roštiljem Mile Petrović i vlasnik
metalske fabrike Mika Veselinović, sa još oko četrdeset ljudi, bez
saslušanja i presude, likvidirani su i pokopani između današnje kafane
"Grafičar" i manastira Vavedenje.
Žitelji Železničke kolonije pamtili su da je predsednik narodnog odbora Azis
Sultanović (od 19. oktobra do 15. novembra 1944.) izveo na streljanje
ugledne trgovce i fabrikante: D. Vojnovića, J. Samurovića, D. Živanovića, D.
Đorđevića, M. Stojanovića, V. Didića, S. Božića, S. Lazarevića, B.
Jerotijević, P. Marcikića, B.Stojanovića i M. Stefanovića.
Supruga Samurovića, koja je uspela da se probije do Moše Pijade, dobila je
od njega odgovor: "Šta ćete drugarice, svaka revolucija guta svoju najbolju
decu."
Revolucija je progutala 60.000 dece. Sada se nevini rehabilituju, kaže
istoričar Cvetković, a uskoro će morati da se ekshumiraju. Da saznamo istinu
i upokojimo mrtve.
SAVA
MOMČILO Stanojević, robijaš iz Šapca, koji je radio na uklanjanju leševa,
svedočio je: "Po dolasku u zatvor nekoliko dana uzastopno išao sam sa grupom
duž desne obale Save. Zadatak nam je bio da leševe ubacujemo u vodu i guramo
što dublje, prema matici.
Srpska Informativna Mreza
sim@antic.org
http://www.antic.org/
