http://www.glas-javnosti.co.yu/clanak/feljton/glas-javnosti-31-08-2008/srpske-knjige-ubojite
Srbija u velikom ratu (27) Srpske knjige – ubojite Većina ćiriličnih knjiga bila je zaplenjena ili uništena. Nije bez razloga savremenik ocenio: „Srpska knjiga bila je okupatorskim vlastima opasna kao i vatreno oružje. Sve srpske knjige, sve ćirilicom štampane, odnesene su. I one se računaju u ratni plen“. Zaplenjene su knjige iz knjižara, javnih, školskih, čak i privatnih biblioteka Izdavačka preduzeća su po okupaciji prestala sa radom, a njihova imovina postala plen okupacione vlasti. Izdavači koji nisu otišli u izbeglištvo uglavnom su internirani. Iste sudbine bili su i članovi uredništva srpskih političkih i humorističkih listova. Imovina je oduzeta, a listovi zabranjeni. Većina ćiriličnih knjiga bila je zaplenjena ili uništena. Nije bez razloga savremenik ocenio: „Srpska knjiga bila je okupatorskim vlastima opasna kao i vatreno oružje. Sve srpske knjige, sve ćirilicom štampane, odnesene su. Valjda se i one računaju u ratni plen“. Zaplenjene su knjige iz knjižara, javnih, školskih, čak i privatnih biblioteka. U knjižarama se, pored knjiga iz srpske istorije i nacionalno-oslobodilačkog sadržaja, nisu smele prodavati ni knjige u kojima su bile slike kralja Petra i prestolonaslednika Aleksandra, tekstovi i note državne himne i srpskih borbenih pesama, predratni udžbenici, rečnici srpskog jezika, knjige na francuskom, engleskom, ruskom i italijanskom jeziku, kao ni knjige pesama Jovana Jovanovića Zmaja i Branka Radičevića. Prodavale su se knjige na nemačkom i mađarskom jeziku, hrvatski udžbenici i izdanja raznih hrvatskih društava i ustanova. „Božji ljudi“ prva knjiga sa dozvolom U javnim bibliotekama zaplenjene su knjige u kojima je bilo pisano o odnosima između dve susedne države, Srbije i Austrougarske. Zabranjene su zbog „propagiranja velikosrpske ideje, izazivanja mržnje prema Dvojnoj monarhiji, veličanja kralja Petra i dinastije Karađorđević“. Spisak ovih knjiga je stalno proširivan. Na njemu su se našli časopisi, dnevne i periodične publikacije. POVRAĆAJ KULTURNOG BLAGA U PRESTONICU U proleće 1916. godine, u srpsku prestonicu su vraćeni eksponati Etnografskog muzeja i rukopisi Narodne biblioteke, koji su evakuisani u jesen 1915. godine. Ovaj posao radili su profesor univerziteta Svetozar Zorić, upravnik Etnografskog muzeja dr Sima Trojanović, raniji profesor Univerziteta dr Božidar Nikolajević i gimnazijski profesor Vladimir Malina. Za vreme okupacije major Ivan Kovačević vodio je uređivanje postradalih muzeja, biblioteka, arhiva i drugih ustanova kulture u Srbiji. Izdavačka preduzeća su po okupaciji prestala sa radom, a njihova imovina postala plen okupacione vlasti. Izdavači koji nisu otišli u izbeglištvo, uglavnom su internirani. Iste sudbine bili su i članovi uredništva srpskih političkih i humorističkih listova. Imovina je oduzeta, a listovi zabranjeni. Početkom juna 1916. godine doneta je odluka da se, počev od 1. jula, na teritoriji Srbije sva izdanja knjiga, novina i časopisa mogu nabavljati i prodavati samo preko knjižare koju je otvorio Vojno-generalni guvernman. U svim gradskim naseljima zatvorene su knjižare i najstrožije zabranjen njihov dalji rad. Prva knjiga na srpskom jeziku koja je dobila dozvolu za prodaju bila je „Božji ljudi“ Borislava Stankovića, u latiničnom izdanju. Stradanja muzeja i biblioteka U guvernmanu su pokrenute „Beogradske novine“, koje su izlazile na nemačkom, mađarskom i srpskom jeziku (ijekavska varijanta). Novine su bile službeni list guvernmana, a kasnije su dobile i podlistak za kulturu - „Avala“. Prvi broj izašao je 15. decembra 1915. godine. Ovaj list, osnovan pre svega u propagandne svrhe, štampan je do 28. oktobra 1918. godine. U početku je izlazio tri puta nedeljno, a od marta 1916. dnevno. Saradnici lista bili su i srpski kulturni i javni poslenici, među kojima Isidora Sekulić, Sima Pandurović, Borisav Stanković, Milorad Petrović, dr Jovan B. Jovanović, Milutin Čekić i drugi. Još za vreme borbenih dejstava, neprijateljski vojnici započeli su pljačku kulturnih vrednosti Srbije. U nekim gradovima, naročito u Beogradu, u ratnim operacijama stradali su muzeji i biblioteke. Gotovo odmah po ulasku u srpsku prestonicu, ministar-predsednik Dvojne monarhije tražio je da jedan punomoćnik - visoki oficir, izvrši pregled muzeja i arhiva u gradu. U decembru 1915. g odine obrazovana je komisija za obavljanje ovog posla. Komisija je pregledala službenu građu državnih ustanova i dokumenta Ministarstva inostranih dela, kao i vodećih stranaka i političkih ličnosti. Nastaviće se Autor: Ekipa Glasa javnosti
