Dobrica Ćosić: Solunski front - srpsko samoubistvo!
V.N, 25.11.2008 18:12:57
OD svih naroda koji su učestvovali u Prvom svetskom ratu, Srbi imaju najviše
razloga da proučavaju i kritički razmišljaju o tom najznačajnijem i
najsudbonosnijem svetskom, evropskom i srpskom događaju u 20. veku.
Tako misli veliki pisac Dobrica Ćosić, autor slavne trilogije "Vreme smrti".
Akademik, koji će za nekoliko dana napuniti 86 godina i koji svojom
spisateljskom i javnom vitalnošću zbunjuje, govorio je u utorak na promociji
knjige istoričara prof. dr Dragoljuba Živojinovića "Nevoljni ratnici".
Ćosić takvo svoje mišljenje zasniva i na činjenici da su posledice Prvog
svetskog rata "trajne za veći deo čovečanstva i da su te posledice osobito
dramatične i dejstvujuće na Balkanu i jugoslovenskom tlu, čineći još nerešenim
srpsko nacionalno i državno pitanje, i ne samo srpsko, za čije rešenje je
Srbija sa celokupnim potencijalom učestvovala u Prvom svetskom ratu".
Dogodilo se to, dodaje, i zato što je Srbija "istorijskom konstelacijom i
svojim etosom bila primorana da poistoveti slobodu i nacionalu egzistenciju sa
državom, a državu sa ratnim ciljevima saveznika, pa je herojski, žrtvenički,
ali i zabludno i samoubilački učestvovala u Prvom svetskom ratu, sledeći
saveznike i onda kada oni nju nisu sledili".
- Napadnuta od Austrougarske 1914. godine, moralno spremna na otpor, Srbija je
videla i realnu mogućnost rešenja svog nacionalnog pitanja u oslobođenju i
ujedinjenju sa Srbima, Hrvatima i Slovencima iz Austrougarske u zajedničku
državu Jugoslaviju i taj svoj ratni cilj izrazila je u Niškoj deklaraciji
septembra 1914. godine. Takva država, kao ratni cilj Srbije, nije odgovarala
imperijalnim interesima saveznika sve do avgusta 1918. godine, dakle, dva
meseca pre proboja Solunskog fronta. U stvari, saveznici su pristali na
stvaranje zajedničke države Srba, Hrvata i Slovenaca tek u ishodu Prvog
svetskog rata, kada su procenili da im je u interesu rasturanje Austrougarske
monarhije da bi na Balkanu imali jednu državu koja može biti izvesna brana
budućem nemačkom prodoru na istok. U jezgru tog inicijativnog motiva nalazi se
i haška i mastrihtska odluka za razbijanje Jugoslavije 1991. godine, samo je
tada inicijator i odlučujući činilac bila ujedinjena moćna Nemačka, iako je
bila poražena u oba svetska rata. U istorijskim procesima negativna dijalektika
ispoljava se i kao opšti zakon.
ILUZIJE
ZAJEDNIČKA država Srba, Hrvata i Slovenaca - ocenjuje akademik Ćosić -
zamišljena je i stvorena iluzijama i zabludama srpske političke i kulturne
elite o narodnom jedinstvu Južnih Slovena, bez obzira na verske i razvojne
razlike.
- To je kao integracijski cilj predstavljalo izrazit progresistički, evropski
duh toga vremena. Sa tim dominantnim duhom nacionalnog romantizma 19. veka,
korespondirao je i imperativni nacionalni interes Srba - rušenje Austrougarske
monarhije, trajno ugrožavajuće sile Srbije i čitavog srpskog naroda.
Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, prema Ćosiću, nije imala integracijsku
energiju da trajno reši nacionalno i državno pitanje srpskog i nijednog
jugoslovenskog naroda.
- Takva Jugoslavija bila je temeljna istorijska pretpostavka za stvaranje
samostalnih država Hrvata, Slovenaca, Makedonaca, Crnogoraca, a uslovila je
velike, egzistencijalne nesreće srpskog naroda na kraju 20. veka. Jugoslavija
je trajala dok su za njeno postojanje bile zainteresovane velike sile;
jugoslovenski separatizmi su im bili politički izgovor, a srpski režim
ideološki razlog za novu prekompoziciju Balkana i uslov za zalet američkog
imperijalizma u evro-azijske prostore, zalet omogućen ishodima hladnog rata i
propašću Sovjetskog Saveza. Takvu spoljnopolitičku determinaciju Balkana i
Jugoslavije uspešno su iskorisitli hrvatski, slovenački, makedonski, albanski,
muslimanski i crnogorski separatizam, ne samo da razbiju Jugoslaviju, nego i da
razore državni i teritorijalni integritet srpskog naroda i ugroze njegovo
etničko biće, pretvarajući dijasporičan srpski narod u izbeglički narod, koji
danas nema ni svoju definisanu životnu teritoriju, ni međunarodno priznate
državne granice.
ISTORIJA
KAKO je na takav istorijski ishod jugoslovenstva i glavnog ratnog cilja Srbije
u Prvom svetskom ratu - zajedničke države Srba, Hrvata i Slovenaca, posle njene
propasti, odgovorila vladajuća nacionalna ideologija i opšta istorijska svest
Srba? - postavlja pitanje Ćosić.
Odgovara neočekivano:
- Pored kosovizacije i crnogorizacije Srbije, odgovorili su retrogradnom
političkom mitomanijom Nikole Pašića i Aleksandra Karađorđevića, ideološkom
abolicijom četničkog terora u Srbiji, ambivalentnim odnosom prema titoizmu i
njegovim istorijskim ishodima i na kraju nacionalnim defetizmom - političkom
rehabilitacijom Milana Nedića, Dimitrija Ljotića i njihovih intelektualnih
sledbenika. Retrogradnom i neumnom savremenom revizijom istorije Drugog
svetskog rata kojom se poništava srpski antifašizam evropskog i svetskog
značaja, poriču se njegovi oslobodilački rezultati u koji je srpski narod
uložio velike žrtve i još veće nade.
Ćosić tvrdi da Srbe muči Prvi svetski rat i da se mi bavimo njim "ne zato što
smo nacionalisti i zagnjureni
u tmine svoje prošlosti, pa zato nismo okrenuti svetlim evroatlantskim
horizontima i zori one Evrope koja nas je sa NATO bombardovala 1999, odnosi se
prema Srbima kao evropskim parijama, i sa Amerikom nam otima Kosovo i Metohiju
i vrši aneksiju čiste etničke teritorije severno od Zvečana i Ibarskog Kolašina
sa južnim delom Kopaonika", nego iz jednog još jačeg razloga.
- Nas muči Prvi svetski rat i njegov nastavak, Drugi svetski rat, jer se
posledično još nisu okončali na našem životnom prostoru, a jedna nova
civilizacija sa supstancijalnom krizom svom silinom je grunula u nas zaostale,
pometene, ucenjene, same.
Veliki pisac, gotovo sa prekorom, opominje da se mi još naivno i sa uvek
prisutnom patetikom odnosimo prema realnom prijateljstvu saveznika u Prvom
svetskom ratu. Ali, sledi jedan, reklo bi se posve nov, neočekivan obrt i
originalan Ćosićev zaključak.
- Još je žalosnije naše epsko veličanje srpskog egzodusa u snežnu, vrletnu,
neprijateljsku Albaniju decembra 1915. godine, posle potpunog vojničkog poraza,
kada se Franja Josif zahvalio nemačkom maršalu Fon Makenzenu za uništenje
srpske vojske, a lord Kičener, britanski ministar rata, izjavio: "Da. Sa
Srbijom je, nažalost, svršeno".
ODLUKE
NEPRISTAJANJEM na kapitulaciju, iako je srpska vojska saterana na Kosovo i
Metohiju, srpska vlada i komanda odlučuju da se izvrši vojni i državni, u
stvari nacionalni egzodus u Albaniju, jedini takav egzodus u evropskoj
istoriji. Ta odluka doneta je na neubedljivim obećanjima savezničkih diplomata
da srpsku vojsku na albanskoj obali, u San Đovani de Medua i Draču, čekaju
savezničke lađe, što se, naravno, nije obistinilo.
Taj herojski podvig, ali i putoslovni, samoubilački čin platilo je mučeničkom
smrću preko 140.000 srpskih vojnika i civila, a od četrdesetak hiljada srpskih
regruta i dečaka mobilisanih i povučenih pred neprijateljskom najezdom, do
Drača i Valone dovuklo se samo oko sedam hiljada izgladnelih, bolesnih, bosih
nemoćnika.
Ko razuman sme samo da slavi "albansku golgotu" - herojstvo, upornost i
spremnost na patnju i žrtve za slobodu po svaku cenu i veru u saveznike Srbije,
a da se ne zapita: kakvi su ljudi bili ti srpski političari, državnici,
vojskovođe, prestolonaslednik, koji su mogli i smeli da donesu tako hazardsku,
surovu, ubilačku odluku da se jedna Srbija, i to ona koja je životno jezgro
nacije, uputi u decembru, u siromašnu, neprijateljsku Albaniju; dakle - u
potpunu neizvesnog i kolektivnu smrt.
Sledi još jedan žešći Ćosićev stav:
- Ne mogu da se divim političkoj i državničkoj mudrosti Nikole Pašića,
ratovodstvu i strategiji prestolonaslednika Aleksnadra i vojvoda Putnika i
Stepanovića, koji su prepolovljenu vojsku i stotinu hiljada civila, žena i
dečaka, rukovođeni fanatičnom idejom da sloboda i Jugoslavija nemaju cenu,
poveli u kolektivno, masadsko samoubistvo za ratni cilj koji saveznici nisu
tada prihvatali. Ne mogu da smatram velikim i mudrim državnicima Pašića,
njegovu koncentracionu vladu i srpsku skupštinu koja je 21. avgusta 1915.
godine konačno odbacila ultimativni zahtev saveznika da Srbija prihvati
Londonski pakt, od aprila 1915, koji joj je za ustupanje Bugarskoj teritorije
Južne Srbije od leve obale Vardara, a posle ratne pobede garantovao
prisajedinjenje Bosne i Hercegovine, Jadransko more do Splita i neke delove
Slavonije.
Neprihvatanje srpske vlade Londonskog pakta smatram kobnim, sudbonosnim činom,
istorijskim korenom srpske tragedije u 20. veku. Niko ne zna kakvu bi sudbinu
imala Srbija da je 1915. prihvatila Londonski pakt, ali je sasvim izvesno da
joj 20. vek ne bi bio kakav joj se dogodio.
A LAĐE RATNIKE NOSE...
ĆOSIĆ se priseća da su mu stotine i stotine čitalaca romana "Vreme smrti"
zamerale što nije opisivao Solunski front, proboj i oslobođenje Srbije.
- Nisam to učinio zato što je srpska vojska na Solunskom frontu bila samo deo
Istočne armije i pod savezničkom komandom, a srpska vlada sa skupštinom bila u
izbeglištvu, dakle van nacionalne teritorije i potpuno uslovljena savezničkom
politikom - odgovara pisac. - Moji čitaoci su me pitali: "Zašto je roman 'Vreme
smrti' okončan na obali Jadranskog mora ovim poslednjim rečenicama: '...
Preživeli ljudi, bez reči i komande odmileše u lađe među nepobijene, odabrane
konje, noseći ono mače; za njima se ušunja i nekoliko srpskih pasa... Onda
motori zastrašujuće zabrundaše i lađe krenuše, noseći ih nekuda na kraj niskog
neba'."
Ćosićev potpuni odgovor je da danas, 25. novembra 2008. godine dopisuje "Vreme
smrti" ovim rečenicama:
"A, iza kraja nisko neba, nalazi se kraj 20. veka u kome su sinovi i unuci onih
ratnika u lađama, opet uludo branili Jugoslaviju i ginuli za svoju državu u
međunacionalnim, verskim i građanskim ratovima, a Srbi iz Hrvatske, Bosne i
Hercegovine, Kosova i Metohije izgnani su u Srbiju, i svet, u beskućništvo,
bedu, životnu neizvesnost..."
Tako će i Srbi svojom sudbinom potvrditi staru istinu da su velike sile
saveznici malim narodima samo ako im je to korisno i da nema bezinteresnog
prijateljstva među državama.
http://www.novosti.rs/code/navigate.php?Id=4&status=jedna&vest=132785&datum=2008-11-25
[Non-text portions of this message have been removed]
