Catetan Sindangbarang, 13 Juni 2007
Agni Malagina
Punten, ieu rangkuman kagiatan di Lembur Adat Sindangbarang, Dukuh Kemang,
Bogor.
Nuhun ka Kang Mumu anu tos nerjemahkeun ti bahasa Indonesia ka bahasa Sunda
Hatur nuhun sakali deui untuk Ama Maki nu tos ngijinkeun tim ti FIB UI
(kuring spk) hadir di Sidangbarang.
Dinas Kebudayaan dan Pariwisata Pemerintah Bogor ngayakeun “Sarasehan
Budayawan Daerah dina Raraga Mieling Kota Bogor ka-525”. Ieu acara teh
diayakeun di Kampung Budaya Sindangbarang, Pasir Eurih, Taman Sari, Bogor, dina
poe Rebo, 13 Juni 2007, tabuh 08.00 wib.
Nu jadi narasumber dina ieu diskusi teh nya eta: Mayjen. Sudradjat
Nataatmadja (Bupati Bogor manten), Eman Sulaeman (Budayawan Bogor), Dr. Agus
Aris Munandar (Arkeolog Fakultas Ilmu Budaya UI), Munawar Holil, M.Hum.
(Filolog Fakultas Ilmu Pengetahuan Budaya UI), jeung Anis Djatisunda (Budayawan
Bogor).
Acara dibuka ku pangbagea Kepala Dinas Kebudayaan dan Pariwisata Bogor,
nu diwakilan ku Bapak Drs. Hadiyanto. Rengse Pa Hadiyanto biantara, Pa
Sudradjat giliran MusPida (Musti Pidato). Numutkeun anjeunna, para pamingpin
teh diperedih pikeun ngamakmurkeun jeung ngawaluyakeun nagara jeung rahayatna
saperti nu dicontokeun ku Prabu Siliwangi nu marentah kalawan wijaksana, bisa
nata Pajajaran nepi ka jadi nagara nu makmur, gemah ripah loh jinawi. Pa Ajat
oge netelakeun yen Bogor teh pakuna Indonesia. Sagala kagiatan di Indonesia teh
pasti dimimitian ku ayana kagiatan di kota Bogor. Numutkeun Pa Ajat, pikeun
ngamajukeun Sunda teh perlu diteangan pamingpin nu bisa manggihan angka hiji.
Hartina, pamingpin nu bisa ngabaladah; ngamimitian hiji pagawean. Gerakan
budaya jeung sastra Sunda perlu diayakeun deui, ngan perlu ayana ”pemahaman”
yen gerakan budaya jeung sastra teh lain hiji gerakan pulitik....
Catetan singget ”Sarasehan Budaya Sunda”
Eman Sulaeman:
Bogor diadegkeun tahun 1482, nya eta waktu Prabu Siliwangi mangku
kakawasaan di Karajaan Pajajaran. Dina kateranganana, Pa Eman ngajentrekeun
asal-muasal kecap Bogor jeung makna pilosopisna. Dicaritakeun oge, dina
pamarentahan Prabu Siliwangi kota Bogor teh jadi pusat pikeun nyiar pangaweruh
dina widang elmu kawijaksanaan, etika, jeung palsapah.
Pa Eman oge nyaritakeun yen Anjeunna keur nalungtik toponimi di daerah
Bogor. Ayeuna teh geus kakumpulkeun 75 toponomi ngaran-ngaran tempat di Bogor,
tina target 150 ngaran daerah.
Dr. Agus Aris Munandar
Situs Sindangbarang munggaran didongdon taun 2006 ku rekomendasina Pa
Inochi jeung Kang Hendra. Numutkeun Pa Agus, situs-situs di Sindangbarang teh
lolos tina panalungtikan urang Walanda nu biasana taliti pisan. Hal ieu
numuwuhkeun sababaraha tafsiran. Dumasar kana pangalaman di daerah sejen,
biasana mah urang Walanda teh datang ka hiji situs lamun aya laporan ti nu
mukim di daerah situs. Lian ti eta, dina ngalaksanakeun ekspedisi militerna teh
Walanda biasana sok ngirimkeun para ahli pikeun ngadatangan hiji tempat. Aya
kamungkinan, ceuk katerangan salah saurang sesepuh di Bogor, urang Walanda oge
geus ngadatangan eta tempat tapi sesepuh di dinya ”nyumputkeun” (teu mere
katerangan).
Titinggal karuhun di daerah Sindangbarang teh euyeb pisan, di antarana
wae, nya eta batu tapak, dolmen, menhir, punden berundak, batu pelor, jeung
batu dakon. Awalna eta artefak-artefak teh ditaksir titinggal karuhun ti jaman
prasejarah, tapi sanggeus ditalungtik deui ari pek teh lain ti jaman prasejarah
tapi ti jaman karajaan Sunda kira-kira abad 13-15.
Di ieu daerah teh ngalir sababara walungan nu jadi ciri yen ieu daerah
mibanda peran nu penting dina tradisi ”peradaban” baheula jeung deui toponimi
kampung sabeudeureunana mageuhan eta asumsi. Sok sanajan kitu, ieu teh masih
mangrupa hipotesis ku sabab aya keneh sababaraha ganjelan din proses
interpretasi kana ieu tempat nu nyangkut data barang jeung data tulisan. Dina
katerangan saterusna Pa Agus ngusulkeun lengkah-lengkah nu sakuduna dilakukeun:
ti kawit ngainventarisasi nepi ka ngajadikeun daerah Sindangbarang jadi daerah
tujuan wisata saluyu jeung geus ngadegna kampung budaya Sindangbarang di Dukuh
Kemang.
Munawar Holil, M.Hum.
Kang Mumu ngaran akrabna mah. Wanoh ka Sindangbarang teh waktu aya acara
seren taun nu bewarana meunang tina internet. Numutkeun anjeunna, Sindangbarang
teh ngan dipikiwanoh tina situs arkeologi wungkul, sedengkeun sumber lisan
jeung tulis can aya nu ngagarap. Sumber lisan nu dimaksud ku anjeunna teh
kaasup folklor lisan nu ngawengku: Basa Rahayat nu mangrupa eunteung tina
tradisi basa nu digunakeun ku hiji masarakat ti mangsa ka mangsa, nu bisa jadi
ngalaman parobahan ku ayana barobahna jaman; ungkapan tradisional saperti
babasan, paribasa, jste.; pertanyaan tradisional saperti teka-teki; puisi
rahayat kayaning pantun, sisindiran, jste; carita prosa rahayat kayaning
dongeng, legenda, mite; jeung nyanyian rahayat. Tah, eta sumber lisan teh salah
sahiji tatapakan nu kudu digunakeun pikeun ngalengkepan dina ngamutalaah
kabudayan hiji daerah, pangpangna “sajarah“ hiji tempat.
Di sagedengeun eta, aya oge sumber tulis nu mangrupa naskah (tulisan nu
paling henteu umurnya leuwih ti 50 taun). Naskah Sunda nu geus kapaluruh ku
Prof Edi S. Ekadjati dina katalog Katalog Naskah Sunda: Inventarisasi dan
Pencatatan (1988) jumlahnya aya 1831. Naskah nu disimpen di lembaga-lembaga
kayaning perpustakaan jeung museum, panglobana di Perpustakaan Universitas
Leiden, Belanda nya eta 785, nu kadua panglobana di Perpustakaan Nasional RI,
Jakarta, 400-an (can kaasup naskah nu bahanna lontar). Naskah nu aya keneh di
koleksi-koleksi pribadi jumlahnya 554. Kang Mumu teu percaya yen eta jumlah
naskah teh ngan sakitu. Pasti seueur keneh nu bacacar di masarakat, kaasup
Bogor. Komo deui Bogor teh baheula pernah jadi puseur Karajaan Pajajaran
(Sunda). Buktina, anjeunna nunjukkeun hiji naskah milik urang Sindangbarang nu
ditambutkeun ku urang dinya samemeh acara diskusi.
Dua sumber nu disebut teh ngahasilkeun prospek panalungtikan ka hareupna
nu kudu digarap kalawan soson-soson. Garapan nu bisa dilakukeun teh dimimitian
ku ngainventarisasi sumber-sumber, ngadokumentasikeun, nyebarluaskeun
(publikasi), jeung panalungtikeun nu leuwih gemet tina sagala widang elmu.
Dipiharep ku ayana panalungtikan kawas kitu teh urang Sunda bisa ngajaga
tradisina pikeun galieun ka hareupna.
Ani Djatisunda
Ngaran daerah Sindangbarang teh kurang pas keur nyebut tempat ngadegna
kampung adat Sunda ku saba wawangunan kampung adat teh ngadeg di daerah
Cimenteng. Ku sabab kitu pikeun Pa Anis mah leuwih hade kampung adat teh
disebut Lembur Budaya Mandala Parakan Jati. Nu jadi tatapakan ngadegkeun
kampung adat teh ku sabab upacara seren taun teu miboga sarana jeung fasilitas
pikeun ngawadahanana.
Dina naskah Sanghiyang Siksa Kandang Karesian dicarikeun masalah etika
tatalimarga, konsep pamarentahan. Di kampung budaya kudu aya rama nu jadi
sentral dina ngadegkeun kampung, aya resi nu ngurus kesejahteraan jeung aya
sang prebu nu ngurus masalah pamarentahan.
Pa Ani oge ngabahas masalah makna filosofis wangunan-wangunan lembur
budaya, nu ceuk anjeunna, aya kaitanana jeung konsepsi bulan, bentang, panonpoe
atawa wilayah luhur, tengah, jeung handap atawa alam asal, alam kahirupan,
jeung alam kematian. Lian ti eta, di hareupeun imah gede aya tangkal pakujajar
nu mangrupa pepelakan asli Bogor jeung dihias oge ku kolecer jeung calintuh nu
maksudnya supaya pare bisa buru-buru dipanen.
Catetan pamungkas notulensi ti si kuring:
Aya sababaraha hal penting nu bisa dilakukeun ku pihak mana wae pikeun
ngadongsok lumangsungna hirup-huripna Sindangbarang. Sababaraha hal eta teh
mangrupa hasil diskusi ti para narasumber jeung hasil olahan tim notulensi
(barudak ngora kosmopolitan nu keur neangan jati dirina):
Inventarisasi sui generis (genetic resource/sumber genetik, expression of
folklore/ekspresi folklore, traditional knowledge/pengetahuan tradisional)
Sindangbarang jeung sabudeureunana.
Panalungtikeun nu leuwih jero (“penelitian lebih lanjut”).
Publikasi
Promosi
Mere ngaran kampung adapt nu keur diwangun, upamana ku ngaran nu diusulkeun
ku Pa Anis, nya eta Kampung Budaya Mandala Parakan Jati
Revitalisasi fisik jeung budaya kampung budaya
“Ngeusian” kampung budaya Sindangbarang ku mekarkeun seni (musik, tari,
tembang, sendratari, jeung nyaritakeun tradisi atawa tokoh kawentar di
Sindangbarang, ngagondang, karajinan, “pemberdayaan” SDM
Perlu diayakeun gotrasawala (diskusi), riungan ilmiah jeung semi-ilmiah
kalayan maneuh (mingguan, bulanan, dua bulanan, tilu bulanan, tahunan, jst)
Ngadegkeun museum mini
Publikasi nu ngajak milu aubna warga masarakat Jawa Barat pikeun ngamumule
budaya Sunda, misalna wae: ngalaporkeun naskah (manuskrip) nu aya di masarakat
kalawan tanggungan pamarentah, tapi eta naskah teh tetep kapimilik kunu bogana.
HAKI (Hak Kekayaan Intelektual) dina sui generis Sindangbarang.
Haduuuh.....
asa hese pisan nyarios Sunda teh...intina mah....
mohon masukan lebih lanjut dari anggota milis untuk kemajuan kampung budaya
yang baru didirikan ini. potensi yang luar bisa sayang sekali bila hanya
didiamkan...dibiarkan lalu bersama waktu......
mangga....
punten upami aya salah kata
salam,
agni, ocid, mufti, riri, mumu
<embed src="http://images.multiply.com/multiply/horizontal-headshot-badge.swf";
type="application/x-
---------------------------------
TV dinner still cooling?
Check out "Tonight's Picks" on Yahoo! TV.
