η εκλησία συνηθίζει να κυρήσει μάρτυρες ανθρώπους που πρόδοσαν προκιμένου
ναδιατυρήσουν τα κέρδη τουςμε οποιοδήποτε προκάλυμα. καικατι ακόμα για τον
γρηγόριο. δεν είχε παραλύψει να αφορήσει και τον ρήγα.τι θα του ξέφευγε;
--------------------------------------------------
From: "Kostas .D. Theodoropoulos" <ks...@hostvis.net>
Sent: Thursday, March 24, 2016 10:14 PM
To: "orasi mailing list" <orasi@hostvis.net>
Subject: [Orasi] Ματιές στην ιστορία: ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ε' ΤΟΝ ΚΡΕΜΑΣΕ Ο ΣΟΥΛΤΑΝΟΣ
ΤΟΝ ΚΗΔΕΨΕ Ο ΤΣΑΡΟΣ
Σελίδα: 10,14
Συγγραφέας: Του ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Κ. ΠΑΠΟΥΛΙΔΗ ιστορικού-ερευνητή
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ε'
ΤΟΝ ΚΡΕΜΑΣΕ Ο ΣΟΥΛΤΑΝΟΣ ΤΟΝ ΚΗΔΕΨΕ Ο ΤΣΑΡΟΣ
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Γρηγόριος Ε', νεομάρτυρας της Ορθοδόξου
Εκκλησίας, υπήρξε αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Γεννήθηκε στη Δημητσάνα.
Εκάρη μοναχός στις Στροφάδες της Ζακύνθου. Υπηρέτησε ως κληρικός στη
Σμύρνη (αρχιδιάκονος, πρωτοσύγκελος, μητροπολίτης) και το 1797 ανήλθε, για
πρώτη φορά, στον Πατριαρχικό Θρόνο. Και μόνο όποιος γνωρίζει την ιστορία
του Οικουμενικού Πατριαρχείου μπορεί να αντιληφθεί τις δυσκολίες που
συνάντησε, αφού διοίκησε το Οικουμενικό Πατριαρχείο τρεις φορές
(1797-1798, 1806-1808, 1818-1821).
Την πρώτη περίοδο της διοικήσεως της Εκκλησίας υπήρξε άτομο συντηρητικών
αρχών, αυστηρός στη διαίτα και στην εκπλήρωση των εκκλησιαστικών
καθηκόντων, δραστήριος, άλλα άκαμπτος στις ιδέες του. Επισκεύασε το
Πατριαρχείο· τακτοποίησε τα οικονομικά του και ίδρυσε τυπογραφείο (1798).
Εγκύκλιός του προς τους κατοίκους των Ιονίων Νήσων υπήρξε καταδικαστική
για τη Γαλλική Επανάσταση1 και προτρεπτική ώστε οι Επτανήσιοι να βοηθήσουν
«την απελευθέρωσή τους» από τους «άπιστους» Γάλλους και να δεχτούν τη
ρωσική διοίκηση2. Τη δεύτερη περίοδο της διοικήσεως της Εκκλησίας, «την
πατριαρχείαν ταύτην διακρίνει ο μέγας υπέρ διαδόσεως της παιδείας ζήλος»,
κατά τον Μανουήλ Ι. Γεδεών3. Την τρίτη περίοδο της διοικήσεως της
Εκκλησίας ίδρυσε το Κιβώτιον ελέους, δηλαδή το ταμείο για τις ανάγκες των
πτωχών. Γράφτηκε, χωρίς τεκμηρίωση, ότι ήταν το ταμείο το οποίο βοηθούσε
οικονομικώς τον Αγώνα του 1821. Το 1821 καταδίκασε την Επανάσταση:
Εκδόθηκε «συνοδικό επιτήμιο» («αφορισμός») κατά του Μιχαήλ Σούτσου και του
Αλέξανδρου Υψηλάντη, το οποίο συνυπέγραψε και ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων
Πολύκαρπος. Ο «συνοδικός αφορισμός» φέρει ημερομηνία 23 Μαρτίου 1821 «και
ανεγνώσθη, φρικιώντων των ακροατών». Σε εγκύκλιο του Πατριάρχη αναφέρεται
ότι ο αφορισμός «εν οχετοίς δακρύων επί του θείου υπεγράφη θυσιαστηρίου»4.
Ο Γρηγόριος Ε' ζούσε στην Κωνσταντινούπολη, στην ίδια πόλη με το σουλτάνο
και όχι σε κάποια πόλη της Δυτικής Ευρώπης. Ο Πατριάρχης έπρεπε να
κρατήσει τις ισορροπίες.
«Εμένα μ' έχετε που μ' έχετε, αν ποτέ αποκαλυφθή εις τα βιβλία της
Εταιρείας το όνομά μου, είναι βέβαιον ότι τότε θα διακινδυνεύση από τον
τύραννον ολόκληρον το ελληνικόν έθνος», είπε ο Γρηγόριος Ε', εξόριστος
στον Αγιον Οριος, στον Ι. Φαρμάκη, όταν ο τελευταίος θέλησε να τον μυήσει
στα μυστικά της Φιλικής Εταιρείας και στη συνέχεια συνέστησε τον Ι.
Φαρμάκη: «Να προσέξουσι πολύ οι εταίροι, μήπως βλάψωσιν αντί να ωφελήσωσι
την Ελλάδα»5.
«Η Εκκλησία εφόρεσε προσωπείον. Κατέστη υποκριτική έναντι των κατακτητών
χάριν ασφαλείας των ραγιάδων. Φανερά δεν ετολμούσε να αναλάβη αγώνα
επαναστατικόν και καταστρεπτικόν, μυστικά όμως ωρισμένοι κληρικοί και
συνεννοήσεις μετά ξένων ισχυρών ηγεμόνων διεξήγον και εν τη σπουδή των
ανεμείχθησαν ενεργώς εις ένοπλα κινήματα...», έγραφε χαρακτηριστικά ο Τ.
Αθ. Γριτσόπουλος6.
Στο κλασικό βιβλίο του για τους Οικουμενικούς Πατριάρχες ο Μ.Ι. Γεδεών
αναφέρει ότι την τρίτη φορά όταν ανήλθε στον πατριαρχικό θρόνο:
«Προσκληθείς τη 14 δεκεμβρίου 1818 εις διοίκησιν των πραγμάτων αφίκετο εξ
Αγίου Ορους εις Κωνσταντινούπολιν τη 19 ιανουαρίου 1819, και έμεινεν επί
του θρόνου μέχρι 10 απριλίου 1821, ότε απέθανε».
Είναι γνωστό όμως ότι το βιβλίο του Μ.Ι. Γεδεών εκδόθηκε για πρώτη φορά
στην Κωνσταντινούπολη το 1885 με 1890 και ότι ο συγγραφέας του δεν
μπορούσε να γράψει ότι ο Οικουμενικός Πατριάρχης Γρηγόριος Ε' είναι
νεομάρτυρας, ότι αμέσως μετά τη Θ. Λειτουργία της Κυριακής του Πάσχα (τα
μεσάνυχτα του Μ. Σαββάτου), 10 Απριλίου 1821, παύτηκε από το αξίωμά του
«ως ανάξιος του πατριαρχικού θρόνου», όπως ανακοινώθηκε στο Πατριαρχείο
από τον Τούρκο γενικό γραμματέα του υπουργείου Εξωτερικών, ο οποίος
συνοδευόταν από το διερμηνέα της Πύλης Σταυράκη Αριστάρχη, ότι διατάχθηκε
η εξορία του, ότι αμέσως κλείστηκε στις φυλακές Μποσταντζήπαση, ότι εκεί
στις φυλακές τον ανέκριναν ταπεινωτικά για το αξίωμά του, ότι εκεί στις
φυλακές τού πρότειναν να δεχτεί τον ισλαμισμό, ότι τον μετέφεραν στο
Πατριαρχείο και, τέλος, ότι εκεί τον κρέμασαν στη μεσαία πύλη της εισόδου
του Πατριαρχείου, όπου ο νεκρός του 72ετή Οικουμενικού Πατριάρχη Γρηγορίου
Ε' παρέμεινε επί τρεις ημέρες και ότι οι Τούρκοι παρέδωσαν το λείψανό του
στους Εβραίους, οι οποίοι το έσερναν στους δρόμους γυμνό και τελικά το
έριξαν στη θάλασσα, αφού προσέδεσαν σ' αυτό έναν ογκώδη λίθο.
Από τα νερά του Βοσπόρου αρχίζει η σχέση του νεομάρτυρα Γρηγορίου με την
Οδησσό και με το ναό της Αγίας Τριάδος της Οδησσού.
Τα γεγονότα είναι βέβαια γνωστά, αλλά εδώ θα μεταφέρουμε σε ευρεία
περίληψη το περιεχόμενό τους. Στις 16 Απριλίου 1821 η σορός του 72ετή
Οικουμενικού Πατριάρχη επέπλευσε και αναγνωρίστηκε από δύο κληρικούς που
βρίσκονταν στο πλοίο του Κεφαλονίτη καπετάνιου Μαρίνου Σκλάβου, που
κατευθυνόταν στην Οδησσό. Το πλοίο, που είχε ρωσική σημαία, αναχώρησε από
την Κωνσταντινούπολη στις 17 Απριλίου και έφθασε στην Οδησσό στις 5 Μαΐου.
Στην Οδησσό, η σορός του νεομάρτυρα Γρηγορίου αναγνωρίστηκε και από το
λόγιο κληρικό Κωνσταντίνο Οικονόμο τον εξ Οικονόμων.
Το γεγονός αναστάτωσε την Οδησσό. Ενας Οικουμενικός Πατριάρχης νεκρός, με
το χειρότερο τρόπο, από τους Τούρκους, που βρέθηκε στα νερά του Βοσπόρου,
«ήλθε» στην Οδησσό, όπου βρήκαν καταφύγιο τόσοι Ελληνες, «για να ζητήσει»
τη νεκρώσιμη ακολουθία που άρμοζε στο αξίωμά του και την ανάπαυση, ύστερα
από τόσα βασανιστήρια. Η πόλη προετοιμάστηκε για την κηδεία του.
Ειδοποιήθηκαν οι αρχές της πόλης αλλά και του κράτους. Το γεγονός έφθασε
μέχρι την Πετρούπολη. Στο παλάτι μιλούσαν για το νεκρό Οικουμενικό
Πατριάρχη. Σε λίγο έγινε κρατική υπόθεση. Με εντολή του τσάρου Αλεξάνδρου
Α' (1801-1825), ο οποίος απέστειλε στην Οδησσό «και μεγαλοπρεπεστάτην
αρχιερατικήν στολήν, μίτραν και εγκόλπιον αδαμαντοκόλλητον»,
πραγματοποιήθηκε η νεκρώσιμη ακολουθία στο μητροπολιτικό ναό της
Μεταμορφώσεως του Σωτήρος της Οδησσού, στις 17 Ιουνίου 1821. Το λείψανο
παρέμεινε στο μητροπολιτικό ναό μέχρι και τις 19 Ιουνίου 1821, ημέρα κατά
την οποία εψάλη και πάλι η Θεία Λειτουργία, κατά την οποία εξεφώνησε το
γνωστό επικήδειο λόγο ο λόγιος κληρικός Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ
Οικονόμων. Την ίδια ημέρα, μεταφέρθηκε το λείψανο στο ναό της Αγίας
Τριάδος, όπου έγινε η ταφή του «εν τη αριστερά πλευρά του ναού» και όπου
αναπαύτηκε περίπου επί πενήντα χρόνια.
Το 1871, ύστερα από ενέργειες της ελληνικής κυβερνήσεως, το λείψανο
μεταφέρθηκε στην Ελλάδα. Στις 25 Απριλίου 1871 έφτασε στο μητροπολιτικό
ναό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα (Αθήνα).
Η Εκκλησία της Ελλάδος ανακήρυξε, με σχετική πράξη, το 1921, στη χορεία
των αγίων το νεομάρτυρα Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Γρηγόριο Ε'
Στα Κρατικά Αρχεία της περιοχής Οδησσού εξέτασα το φάκελο περί της κηδείας
του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Γρηγορίου Ε'.
Οφάκελος ανήκε στη Γενική Διοίκηση της Νέας Ρωσίας και Βεσσαραβίας, όπου
τη θέση του γενικού διοικητού κατείχε ο κόμης Α.Φ. ντε Λανζερόν (A.F. De
Langeron). Το πρώτο έγγραφο έχει ημερομηνία 26 Μαΐου 1821 και το τελευταίο
8 Νοεμβρίου 1821. Ο φάκελος περιέχει 57 σελίδες. Μετά το κλείσιμο του
φακέλου, τον κατέθεσαν στα Κρατικά Αρχεία της περιοχής Οδησσού, όπου
βρίσκεται μέχρι σήμερα. Περιέχει τα διοικητικά έγγραφα που σχετίζονται με
την κηδεία. Γι' αυτό γράψαμε προηγουμένως ότι η κηδεία αυτή έγινε κρατική
υπόθεση. Το πρώτο έγγραφο, από 26 Μαΐου 1821, είναι του «Μίνιστρου των
πνευματικών υποθέσεων και του φωτισμού», δηλαδή του υπουργού Παιδείας και
Θρησκευμάτων, από την Πετρούπολη, πρίγκιπα Αλεξάνδρου Νικολάεβιτς
Γκαλίτσιν (Nikolaevic Galicin) προς το γενικό διοικητή της Νέας Ρωσίας και
Βεσσαραβίας κόμη Α.Φ. ντε Λανζερόν, όταν ο τελευταίος τον ενημέρωσε, από
10 Μαΐου 1821, για την έλευση στην Οδησσό του λειψάνου του νεομάρτυρα
Οικουμενικού Πατριάρχη Γρηγορίου Ε'. Ο υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων
μετέφερε προς το γενικό διοικητή της περιοχής της Οδησσού την επιθυμία του
αυτοκράτορα σχετικά με την κηδεία. Ακολουθούν πολλά έγγραφα, από τα οποία
θα αναφέρουμε τον κατάλογο των ιερών αμφίων και άλλων αντικειμένων (μίτρα,
σάκος κ.ά.), τα οποία στάλθηκαν στην Οδησσό, σύμφωνα με την επιθυμία του
αυτοκράτορα, στις 31 Μαΐου 1821, για το λείψανο του νεομάρτυρα, τον
κατάλογο των γενικών εξόδων της κηδείας (έξοδα τάφου, αποζημιώσεις κ.λπ.),
με το συνολικό ποσόν 4.054 ρούβλια και 80 καπίκια, το οποίο, όπως θα δούμε
παρακάτω, αυξήθηκε και με την έκθεση (=«Το τελετουργικόν») ή καλύτερα το
χρονικό των ακολουθιών στο μητροπολιτικό ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος
στις 17, 18 και 19 Ιουνίου 1821. Εδώ θα υπογραμμίσουμε ότι κατά τη
διάρκεια της νεκρώσιμης ακολουθίας της 17ης Ιουνίου χτυπούσαν οι καμπάνες
όλων των εκκλησιών της Οδησσού και ότι η πομπή «έκλεισε» με τον πρίγκιπα
Α.Φ. ντε Λανζερόν, ο οποίος συνόδευε το λείψανο «μαζί με τους
στρατιωτικούς και πολιτικούς υπαλλήλους της περιοχής». Σύμφωνα πάντα με
την έκθεση, στη νεκρώσιμη ακολουθία της 17ης Ιουνίου έλαβαν μέρος ο
μητροπολίτης Σιλιστρίας Κύριλλος, ο μητροπολίτης Ιεραπόλεως Γρηγόριος, ο
επίσκοπος Μπεντέρσκι (Benderskij) και Ακερμαν (Akkerman) Δημήτριος και
πολλοί κληρικοί. Εξάλλου, κατά τη νεκρώσιμη ακολουθία της τρίτης ημέρας,
στις 19 Ιουνίου, τον επικήδειο λόγο εξεφώνησε, στην ελληνική γλώσσα, «ο
ιεροκήρυκας του Πατριαρχικού Οίκου της Κωνσταντινουπόλεως Κωνσταντίνος
Οικονόμος».
Και καταλήγει η έκθεση ότι η επιθυμία του αυτοκράτορα Αλεξάνδρου Α' να
κηδευτεί ο Γρηγόριος Ε' όπως αρμόζει σε Οικουμενικό Πατριάρχη,
εκπληρώθηκε. Από άλλο έγγραφο, πληροφορούμαστε ότι το Δημόσιο Ταμείο
Πετρουπόλεως έστειλε στον πρίγκιπα Α.Φ. ντε Λανζερόν 4.539 ρούβλια και 90
καπίκια, για τα συνολικά έξοδα της κηδείας.
Και ο φάκελος κλείνει με γράμμα πάλι του υπουργού Παιδείας και
Θρησκευμάτων Α.Ν. Γκαλίτσιν προς τον Α.Φ. ντε Λανζερόν με την πληροφορία
ότι, με αυτοκρατορική εντολή, τυπώθηκε ο επικήδειος λόγος του «ιεροκήρυκα
του Πατριαρχικού Οίκου Κωνσταντινουπόλεως Οικονόμου» στην Πετρούπολη και
ότι τα σχετικά βιβλίδια μπορούν να μοιραστούν στην Οδησσό7.
Πριν κλείσουμε, θα θέλαμε να προσθέσουμε ότι ο απόηχος από το μαρτυρικό
θάνατο του Οικουμενικού Πατριάρχη Γρηγορίου Ε' και την κηδεία του στην
Οδησσό προκάλεσαν τη συμπάθεια του χριστιανικού κόσμου προς το αγωνιζόμενο
για την ελευθερία του ελληνικό έθνος. Αυτό άλλωστε το ομολογούν και οι
Τούρκοι, οι οποίοι του στέρησαν τη ζωή, όταν γράφουν:
«Η εκτέλεσις του Πατριάρχου Γρηγορίου. Οι Ελληνες της Πελοποννήσου εις
συγκέντρωσιν απεφάσισαν όπως κηρύξουν την επανάστασιν την ημέρα του Πάσχα.
Οι Τούρκοι απεσύρθησαν εις τα φρούρια. Ο Χουρσίτ Πασάς των Ιωαννίνων
εβάδισεν εναντίον των επαναστατών. Το κίνημα εξηπλώθη και εις άλλα μέρη,
ως και εις τας νήσους. Η κυβέρνησις έλαβεν αυστηρά μέτρα. Μεταξύ τούτων
ήτο ο απαγχονισμός του Πατριάρχου εις την πύλην του Πατριαρχείου. Η πύλη
αύτη παραμένει έκτοτε κλειστή, συμφώνως δε προς ελληνικήν παράδοσιν θα
ανοιχθή μόνον υπό Ελληνος βασιλέως ονομαζομένου Κωνσταντίνου, όστις θα
καταλάβη την Κωνσταντινούπολιν. Η εκτέλεσις του Πατριάρχου ήτο δικαία, οι
περιστάσεις όμως επέβαλλον την λήψιν ηπιωτέρων μέτρων. Αποτέλεσμα της
εκτελέσεως ήτο η έξαψις του ελληνικού λαού και η εξάπλωσις του κινήματος
ως και η υπέρ των Ελλήνων στροφή της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης»8.
Η τουρκική λοιπόν ιστοριογραφία παραδέχεται σήμερα ότι ο απαγχονισμός του
Γρηγορίου Ε' εξάπλωσε το απελευθερωτικό κίνημα και ακόμη ότι ενδιαφέρθηκε
η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη για το ελληνικό πρόβλημα.
Η δική μας, παρουσιάζεται διχασμένη και νομίζω ότι θα συνεχίζεται η
διαμάχη αν ο Γρηγόριος Ε' υπήρξε συντηρητικός ή προοδευτικός, αν ήταν υπέρ
ή κατά της Επαναστάσεως του 1821, αν το Κιβώτιον ελέους προόριζε χρήματα
υπέρ του Αγώνα κ.ά. Πολλές σελίδες γράφτηκαν για το γεγονός ότι ο
Γρηγόριος Ε' προίκισε τις δύο αδελφές του στη Σμύρνη και ακόμη αν η
συγγνώμη που ζήτησε, ως μητροπολίτης Σμύρνης, ύστερα από διαμάχη του
ποιμνίου του, ήταν ειλικρινής ή όχι.
Νομίζω ότι χανόμαστε στη λεπτομέρεια και λησμονούμε το background9.
Ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε' κράτησε με τακτική το πηδάλιο του σκάφους της
Εκκλησίας. Αλλωστε, η θυσία του υπέρ του Γένους επιβεβαίωσε την
εκκλησιαστική πολιτική του10.
«Θα έλεγε κανείς, και δεν θα ήτο υπερβολή, ότι το μέγα μαρτύριον του
Πατριάρχου δεν υπήρξε η αγχόνη, αλλ' η εγκύκλιος της 23ης Μαρτίου 1821,
διά της οποίας οι μεν επαναστάται προετρέποντο εις μετάνοιαν, αφωρίζετο δε
ο αρχηγός της Επαναστάσεως Αλέξανδρος Υψηλάντης»11.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Γ. Μαυρογιάννης, Ιστορία των Ιονίων Νήσων, Α', Αθήνα, 1889, σσ.
193-195.
2. Κ.Κ. Παπουλίδης, «Οι μελέτες της Α.Μ. Stanislavskaja για τη ρωσική
διοίκηση στα Επτάνησα», Ναυτική Επιθεώρηση 1999, τεύχ. 516, σ. 229.
3. Μανουήλ Ι. Γεδεών, Πατριαρχικοί Πίνακες..., Αθήνα, 21996, σ. 594.
4. Ο.π., σ. 600 και Ι. Φιλήμων, Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής
Επανάστασεως, Β', Αθήνα 1859, σσ. 112, 309-321.
5. Για περισσότερα βλ. Χρ. Θ. Κρικώνης, Η Ορθόδοξος Εκκλησία πρωταγωνιστής
της Εθνεγερσίας του 1821..., Θεσσαλονίκη 1991, σσ. 128-129.
6. Τ. Αθ. Γριτσόπουλος, «Η Εκκλησία εις τον Απελευθερωτικόν Αγώνα», Αθήνα,
1971, σ. 15 (Ανατύπωση εκ του περιοδικού Παρνασσός, τόμ. 13).
7. «Λόγος Επιτάφιος εις τον αείμνηστον Πατριάρχην Κωνσταντινουπόλεως
Γρηγόριον, εκφωνηθείς εν Οδησσώ εν τη Ρωσσική Εκκλησία της Μεταμορφώσεως
τη 19η Ιουνίου 1821, υπό Κωνσταντίνου Πρεσβυτέρου και Οικονόμου, τυπωθείς
διά υψηλού ορισμού, εν Πετρουπόλει, εν τη τυπογραφία Ν. Γρετς, 'αωκα'
(1821)». Είναι γνωστό ότι το έργο αυτό του Κωνσταντίνου Οικονόμου εκδόθηκε
στην Πετρούπολη ελληνικά, με παράλληλη ρωσική μετάφραση: Perevod
Nadgrobnogo slova Blazennomu Konstantinopol'skomu Patriarhu Grigoriju,
proiznesennago pri otpevanil tila ego v Odesskoj Sοbornoj Grekorossijskoj
Preobrazenskoj Cerkvi, Greceskim Svjascenikom, Ekonom i Propovednikom
Patriarsago doma, Konstantinom, na Greceskom jazyke, 18 Ijunja 1821 goda,
Napecatano po Vysocajsemu poveleniju, Sanktpeterburg, v tipografii Ν.
Greca, 1821. (Πρβλ. και τη φωτοτυπική επανέκδοση της Ιστορικής και
Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, Αθήνα, 1971).
Τον ίδιο χρόνο, το έργο μεταφράστηκε στη γαλλική γλώσσα από την κόμισσα R.
Edling (Ρωξάνδρα Στούρτζα): Discours prononce en grec, a Odessa... pour
les funerailles du Patriarche Gregoire, par Constantin, pretre Grec,
econome et predicateur de la Maison du Patriarche, Traduit par Mme***
Grecque. Α Paris, de l' Imprimerie de Α. Bobee, 1821. Το ελληνικό μαζί με
το ρωσικό κείμενο τυπώθηκε, όπως αναφέραμε, στην Πετρούπολη το 1821, από
την τυπογραφία του Γ. Γρετς. Τον ίδιο όμως χρόνο τυπώθηκε και στη Μόσχα
από την τυπογραφία του Αυγούστου Σεμένου. Το 1821 τυπώθηκε στην Πετρούπολη
το ελληνικό και το γερμανικό κείμενο, από την τυπογραφία του Φεέ.
8. Για περισσότερα βλ. Κ.Κ. Παπουλίδης, Οι Ελληνες της Οδησσού,
Θεσσαλονίκη (Αφοί Κυριακίδη) 1999, σε. 286. Πρβλ. και Γ.Θ. Ζώρας «Ο
απαγχονισμός του Πατριάρχου Γρηγορίου του Ε' εις έκθεσιν του Ολλανδού
επιτετραμμένου Κωνσταντινουπόλεως», Παρνασσός 18 (1976) 127-138.
9. Θα πρέπει νομίζω «να μπούμε στο πετσί» της εποχής: Επρεπε να
διαφοροποιηθεί ο Αγώνας από «στασιώδεις», «δημαγωγικαί» και «κινδυνώδεις»
θεωρίες που είχαν σχέση με τη Γαλλική Επανάσταση, μάλιστα με την
ιακωβινική. Η Α' Εθνοσυνέλευση (Ιανουάριος 1822) διακήρυξε ότι ο Αγώνας
των Ελλήνων δεν στηριζόταν «εις αρχάς τινάς δημαγωγικάς και στασιώδεις». Ο
μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας Ιγνάτιος (1766-1828) έγραφε στον Αλ.
Μαυροκορδάτο (στις 29.8.1821): «Ασχέτως και εθνικώς πρέπει να κινηθήτε
τουλάχιστον εις το φανερόν διότι το κίνημα της πατρίδος μας ενομίσθη και
ονομάζεται αποστασία, και την αποστασίαν των Γραικών δεν την γνωρίζει ούτε
η Ρωσία...». Ας μην ξεχνάμε ότι υπεύθυνοι για τη δυσμένεια της Ευρώπης στο
ελληνικό ζήτημα θεωρούνταν οι Φιλικοί και μάλιστα ο Αλέξ. Υψηλάντης και
«αι ανόητοι προκηρύξεις του». Στην επιστολή του προς την «Υψηλοτάτην και
Σεβαστήν των Ελλήνων Διοίκησιν» ο Ιγνάτιος έγραφε (από 28.7.1822): «Σας
έβαλα υπ' όψιν τα πράγματα όπως τα βλέπω και όπως τα βλέπει η Ευρώπη·
πρέπει να προηγήται η φρόνησις εις όλα σας τα κινήματα, διότι έχετε
εχθρούς πολλούς και δυνατούς και δεν τους διαφεύγουν ούτε τα παραμικρά
λάθη σας». Εξάλλου και ο Αδ. Κοραής διεχώριζε την υπόθεση «των Γραικών»
από «εκείνην της Γαλλικής Επαναστάσεως». Για περισσότερα βλ. Μνημεία της
Ελληνικής Ιστορίας (επιμ. Εμμ. Γ. Πρωτοψάλτη), Τόμ. 4/2, Αθήνα 1961, σσ.
125 και 141. Αδ. Κοραής, Σάλπισμα πολεμιστήριον, Πελοπόννησος, 21821 (φωτ.
ΕΙΕ/ΚΝΕ, Πολιτικά φυλλάδια 1798-1831), Αθήνα 1983, σ. 31. Πρβλ. και Ελπίδα
Βόγλη, «"Πολίτευμα Ευρωπαϊκόν": Απόψεις για το Πολίτευμα των Ελλήνων κατά
τον Αγώνα (1821-1828)», Ελληνικά 39/2 (1999) 347-365.
10. Πρβλ. και Ν. Γρ. Ζαχαρόπουλος, Γρηγόριος Ε': Σαφής έκφρασις της
Εκκλησιαστικής πολιτικής της Τουρκοκρατίας, Θεσσαλονίκη, 1974, σε. 139.
11. Κ.Κ. Παπουλίδης, Μακάριος Νοταράς (1731-1805), Αρχιεπίσκοπος πρώην
Κορινθίας, Αθήνα 1972 - Πρόλογος (μητροπολίτη) Σερβίων και Κοζάνης
Διονυσίου, σ.10.
Ελευθεροτυπία ένθετο ιστορικά.
________
Orasi mailing list
για την διαγραφή σας από αυτή την λίστα στείλτε email στην διεύθυνση
orasi-requ...@hostvis.net
και στο θέμα γράψτε unsubscribe
Για να στείλετε ένα μήνυμα και να το διαβάσουν όλοι οι συνδρομητές της
λίστας στείλτε email στην διεύθυνση
Orasi@hostvis.net
διαβάστε τι συζητά αυτή η λίστα
http://hostvis.net/mailman/listinfo/orasi_hostvis.net
Για το αρχείο της λίστας
http://www.mail-archive.com/orasi@hostvis.net/
παλαιότερο αρχίο (έως 25/06/2011)
http://www.freelists.org/archives/orasi
__________
NVDA δωρεάν αναγνώστης οθώνης ένα πρόγραμμα ανοιχτού λογισμικού
http://www.nvda-project.org/
__________
Για καλή Ελληνική και ξένη μουσική, Θεατρικά έργα από το ελληνικό και
παγκόσμιο ρεπερτόριο επισκεφθείτε το
http://www.isobitis.com
______________
-----
No virus found in this message.
Checked by AVG - www.avg.com
Version: 2016.0.7497 / Virus Database: 4545/11875 - Release Date: 03/24/16
________
Orasi mailing list
για την διαγραφή σας από αυτή την λίστα στείλτε email στην διεύθυνση
orasi-requ...@hostvis.net
και στο θέμα γράψτε unsubscribe
Για να στείλετε ένα μήνυμα και να το διαβάσουν όλοι οι συνδρομητές της λίστας
στείλτε email στην διεύθυνση
Orasi@hostvis.net
διαβάστε τι συζητά αυτή η λίστα
http://hostvis.net/mailman/listinfo/orasi_hostvis.net
Για το αρχείο της λίστας
http://www.mail-archive.com/orasi@hostvis.net/
παλαιότερο αρχίο (έως 25/06/2011)
http://www.freelists.org/archives/orasi
__________
NVDA δωρεάν αναγνώστης οθώνης ένα πρόγραμμα ανοιχτού λογισμικού
http://www.nvda-project.org/
__________
Για καλή Ελληνική και ξένη μουσική, Θεατρικά έργα από το ελληνικό και παγκόσμιο
ρεπερτόριο επισκεφθείτε το
http://www.isobitis.com
______________
