Re: [Orasi] Ματιές στην ιστορία: ΑΛΗ ΠΑΣΑΣ Ενας Οθωμανός διοικητής με ευρωπαϊκό προσανατολισμό
σε λίγο ο παπαγεωργίου θα τον προτίνει και γιά άγιο και ευεργέτη. -- From: "Kostas .D. Theodoropoulos" Sent: Thursday, March 24, 2016 10:31 PM To: "orasi mailing list" Subject: [Orasi] Ματιές στην ιστορία: ΑΛΗ ΠΑΣΑΣ Ενας Οθωμανός διοικητής με ευρωπαϊκό προσανατολισμό Συγγραφέας: Του ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ καθηγητή Πανεπιστημίου Ιωαννίνων ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ ΑΛΗ ΠΑΣΑΣ Ενας Οθωμανός διοικητής με ευρωπαϊκό προσανατολισμό Ο Αλής γεννήθηκε σε ένα μικρό χωριό της Αλβανίας, το Τεπελένι, όπου από δύο αιώνες, τουλάχιστον, είχε εγκατασταθεί η οικογένειά του. Ο πρώτος που έγινε ονομαστός ήταν ο προπάππος του, ο Μουσταφά ή Μούτζο Χούσσος, ως αρχηγός ληστρικών ομάδων προς τα τέλη του 17ου αιώνα. Από τότε μάλιστα η οικογένεια αυτή είναι γνωστή με την ονομασία «Μουτζοχουσσάτες». Ο πατέρας του Αλή, Βελής, ακολουθώντας τα αχνάρια του παππού του, μπήκε επικεφαλής συμμορίας ληστών και, αφού έβγαλε από τη μέση τους αδελφούς του και τον ισχυρό ξάδελφό του, Ισλάμ μπέη, αναγνωρίστηκε από την Πύλη ως πασάς δύο ιππουρίδων και πήρε τη θέση του μουτασερίφη του Δελβίνου, για λίγο όμως, μια και ύστερα από μικρό σχετικά διάστημα πέθανε. Τα μόνα περιουσιακά στοιχεία που άφησε στη γυναίκα του Χάμκω και τα δύο παιδιά, τον Αλή και την αδελφή του Χαϊνίτσα, ήταν «μία άθλια τρύπα και λίγα χωράφια», όπως συχνά εκμυστηρευόταν, αρκετά χρόνια μετά, ο Αλή πασάς. Στην παιδική του ηλικία ήταν πολύ ανήσυχος, αλλά και ενεργητικός και προτιμούσε να τριγυρίζει στα βουνά και να εξασκείται στις πολεμικές τέχνες παρά να ακούει τους διδασκάλους του. Τα λίγα γράμματα που έμαθε τα οφείλει στην επιμονή της μητέρας του, στην οποία χρωστούσε τα πάντα. Μάλιστα, κατά τη συνηθισμένη έκφρασή του, αυτή τον έκανε «άντρα και βεζίρη». Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι η Χάμκω, με τον άκαμπτο και φιλόδοξο χαρακτήρα της, ωθούσε το μοναχογιό της σε παράτολμες ενέργειες, με σκοπό να αποκτήσει όνομα και φήμη. Η έλλειψη μαρτυριών για τα εφηβικά χρόνια του δεν δίνει τη δυνατότητα σε κανένα να μιλήσει για τη νεανική ηλικία του. Διαφαίνεται, όμως, πως σε συνεργασία με τη μητέρα του αγωνίστηκε για να συντρίψει και να εξαφανίσει τους αντιπάλους του. Το αποτέλεσμα ήταν η Χάμκω να πέσει στα χέρια των Γαρδικιωτών και να κακοποιηθεί, ενώ ο Αλής, ύστερα από περιπλανήσεις στους ορεινούς όγκους της ευρύτερης περιοχής, να βρεθεί αιχμάλωτος του Κουρτ Αχμέτ, πασά του Μπερατιού, και να πάρει μέρος λίγο αργότερα στο νικηφόρο πόλεμο που διεξήγαγε ο τελευταίος με τον Μεχμέτ πασά της Σκόδρας. Το 1778 διαδέχθηκε τον Κουρτ πασά στα Δερβένια και πήρε το πρώτο του επίσημο αξίωμα του derbendler basbugu (αρχηγός σώματος φρουρών οδικών αρτηριών και ορεινών διαβάσεων). Σύμφωνα με μερικούς βιογράφους του το αξίωμα αυτό αποτέλεσε και το βασικό θεμέλιο της κυριαρχίας του για πολλούς και ευνόητους λόγους. Πραγματικά η θέση του γενικού επόπτη των δερβενίων είχε αρκετά πλεονεκτήματα, γιατί, εκτός από το ότι γινόταν Οθωμανός αξιωματούχος, του έδινε τη δυνατότητα να αναπτύξει πολύτιμη συνεργασία με τους Ελληνες καπεταναίους και αρματολούς, απαραίτητη για την εξάσκηση εξουσίας στην περιοχή. Στα 1784 ή αρχές του 1785 πρωτοδιορίστηκε μουτασερίφης στα Γιάννενα, αλλά γρήγορα παύθηκε από το σουλτάνο εξαιτίας των διαμαρτυριών επιφανών μελών της τοπικής κοινωνίας. Ο Αλής αρχικά αρνήθηκε να εγκαταλείψει την πόλη αλλά τελικά εκδιώχθηκε από τον Κουρτ πασά. Μετά το θάνατο του τελευταίου ο Αλής επανακτά την εξουσία στα Γιάννενα την άνοιξη του 1787, η οποία επικυρώνεται από την Υψηλή Πύλη ως ανταμοιβή της λαμπρής εκστρατείας του, το καλοκαίρι του ιδίου έτους, εναντίον του ανυπότακτου Καρά Μαχμούντ Μπουσατλί (Kara Mahmud Bushat-li), πασά του Σκούταρι. Εδώ ολοκληρώνεται η πρώτη περίοδος της σταδιοδρομίας του, με την αναρρίχησή του στο οθωμανικό διοικητικό σύστημα και την παγίωσή του στην εξουσία μέσα από τους παραδοσιακούς μηχανισμούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η δεύτερη και πιο σημαντική περίοδος (1787-1822) πολύ λίγο έχει να κάνει με τα πρότυπα του παρελθόντος. Αρχικά εκμεταλλεύεται την ευνοϊκή συγκυρία της αποδιοργάνωσης των παραδοσιακών σχέσεων εξουσίας και της εξασθένησης της δύναμης της κεντρικής διοίκησης. Ετσι, μαζί με άλλους περιφερειακούς πασάδες, όπως τον Πασβάνογλου του Βιδινίου, τον Ισμαήλ μπέη των Σερρών και τον Μοχάμετ Αλι της Αιγύπτου, παρουσιάζουν έντονες αποσχιστικές-αυτονομιστικές τάσεις και αποτελούν ισχυρές κεντρόφυγες δυνάμεις, τις οποίες ο σουλτάνος διστάζει να αντιμετωπίσει. Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να επισημανθεί το γεγονός ότι την περίοδο αυτή ο Αλής είναι ένας από τους μεγαλύτερους τσιφλικάδες των Βαλκανίων, φαινόμενο το οποίο, εκτός από οικονομικές και κοινωνικές διαστάσεις, έχει και πολιτικές προεκτάσεις, αφού ο θεσμός του τσιφλικιού ήταν μια μορφή αμφισβήτησης της κεντρικής εξουσίας, ως αντίθετος με τους νόμους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στις αρχές της δεύτερης δεκαετίας του 19ου αιώνα φτάνει στο απόγειο της δύναμης και της δόξας του, εξουσ
[Orasi] Ματιές στην ιστορία: ΑΛΗ ΠΑΣΑΣ Ενας Οθωμανός διοικητής με ευρωπαϊκό προσανατολισμό
Συγγραφέας: Του ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ καθηγητή Πανεπιστημίου Ιωαννίνων ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ ΑΛΗ ΠΑΣΑΣ Ενας Οθωμανός διοικητής με ευρωπαϊκό προσανατολισμό Ο Αλής γεννήθηκε σε ένα μικρό χωριό της Αλβανίας, το Τεπελένι, όπου από δύο αιώνες, τουλάχιστον, είχε εγκατασταθεί η οικογένειά του. Ο πρώτος που έγινε ονομαστός ήταν ο προπάππος του, ο Μουσταφά ή Μούτζο Χούσσος, ως αρχηγός ληστρικών ομάδων προς τα τέλη του 17ου αιώνα. Από τότε μάλιστα η οικογένεια αυτή είναι γνωστή με την ονομασία «Μουτζοχουσσάτες». Ο πατέρας του Αλή, Βελής, ακολουθώντας τα αχνάρια του παππού του, μπήκε επικεφαλής συμμορίας ληστών και, αφού έβγαλε από τη μέση τους αδελφούς του και τον ισχυρό ξάδελφό του, Ισλάμ μπέη, αναγνωρίστηκε από την Πύλη ως πασάς δύο ιππουρίδων και πήρε τη θέση του μουτασερίφη του Δελβίνου, για λίγο όμως, μια και ύστερα από μικρό σχετικά διάστημα πέθανε. Τα μόνα περιουσιακά στοιχεία που άφησε στη γυναίκα του Χάμκω και τα δύο παιδιά, τον Αλή και την αδελφή του Χαϊνίτσα, ήταν «μία άθλια τρύπα και λίγα χωράφια», όπως συχνά εκμυστηρευόταν, αρκετά χρόνια μετά, ο Αλή πασάς. Στην παιδική του ηλικία ήταν πολύ ανήσυχος, αλλά και ενεργητικός και προτιμούσε να τριγυρίζει στα βουνά και να εξασκείται στις πολεμικές τέχνες παρά να ακούει τους διδασκάλους του. Τα λίγα γράμματα που έμαθε τα οφείλει στην επιμονή της μητέρας του, στην οποία χρωστούσε τα πάντα. Μάλιστα, κατά τη συνηθισμένη έκφρασή του, αυτή τον έκανε «άντρα και βεζίρη». Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι η Χάμκω, με τον άκαμπτο και φιλόδοξο χαρακτήρα της, ωθούσε το μοναχογιό της σε παράτολμες ενέργειες, με σκοπό να αποκτήσει όνομα και φήμη. Η έλλειψη μαρτυριών για τα εφηβικά χρόνια του δεν δίνει τη δυνατότητα σε κανένα να μιλήσει για τη νεανική ηλικία του. Διαφαίνεται, όμως, πως σε συνεργασία με τη μητέρα του αγωνίστηκε για να συντρίψει και να εξαφανίσει τους αντιπάλους του. Το αποτέλεσμα ήταν η Χάμκω να πέσει στα χέρια των Γαρδικιωτών και να κακοποιηθεί, ενώ ο Αλής, ύστερα από περιπλανήσεις στους ορεινούς όγκους της ευρύτερης περιοχής, να βρεθεί αιχμάλωτος του Κουρτ Αχμέτ, πασά του Μπερατιού, και να πάρει μέρος λίγο αργότερα στο νικηφόρο πόλεμο που διεξήγαγε ο τελευταίος με τον Μεχμέτ πασά της Σκόδρας. Το 1778 διαδέχθηκε τον Κουρτ πασά στα Δερβένια και πήρε το πρώτο του επίσημο αξίωμα του derbendler basbugu (αρχηγός σώματος φρουρών οδικών αρτηριών και ορεινών διαβάσεων). Σύμφωνα με μερικούς βιογράφους του το αξίωμα αυτό αποτέλεσε και το βασικό θεμέλιο της κυριαρχίας του για πολλούς και ευνόητους λόγους. Πραγματικά η θέση του γενικού επόπτη των δερβενίων είχε αρκετά πλεονεκτήματα, γιατί, εκτός από το ότι γινόταν Οθωμανός αξιωματούχος, του έδινε τη δυνατότητα να αναπτύξει πολύτιμη συνεργασία με τους Ελληνες καπεταναίους και αρματολούς, απαραίτητη για την εξάσκηση εξουσίας στην περιοχή. Στα 1784 ή αρχές του 1785 πρωτοδιορίστηκε μουτασερίφης στα Γιάννενα, αλλά γρήγορα παύθηκε από το σουλτάνο εξαιτίας των διαμαρτυριών επιφανών μελών της τοπικής κοινωνίας. Ο Αλής αρχικά αρνήθηκε να εγκαταλείψει την πόλη αλλά τελικά εκδιώχθηκε από τον Κουρτ πασά. Μετά το θάνατο του τελευταίου ο Αλής επανακτά την εξουσία στα Γιάννενα την άνοιξη του 1787, η οποία επικυρώνεται από την Υψηλή Πύλη ως ανταμοιβή της λαμπρής εκστρατείας του, το καλοκαίρι του ιδίου έτους, εναντίον του ανυπότακτου Καρά Μαχμούντ Μπουσατλί (Kara Mahmud Bushat-li), πασά του Σκούταρι. Εδώ ολοκληρώνεται η πρώτη περίοδος της σταδιοδρομίας του, με την αναρρίχησή του στο οθωμανικό διοικητικό σύστημα και την παγίωσή του στην εξουσία μέσα από τους παραδοσιακούς μηχανισμούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η δεύτερη και πιο σημαντική περίοδος (1787-1822) πολύ λίγο έχει να κάνει με τα πρότυπα του παρελθόντος. Αρχικά εκμεταλλεύεται την ευνοϊκή συγκυρία της αποδιοργάνωσης των παραδοσιακών σχέσεων εξουσίας και της εξασθένησης της δύναμης της κεντρικής διοίκησης. Ετσι, μαζί με άλλους περιφερειακούς πασάδες, όπως τον Πασβάνογλου του Βιδινίου, τον Ισμαήλ μπέη των Σερρών και τον Μοχάμετ Αλι της Αιγύπτου, παρουσιάζουν έντονες αποσχιστικές-αυτονομιστικές τάσεις και αποτελούν ισχυρές κεντρόφυγες δυνάμεις, τις οποίες ο σουλτάνος διστάζει να αντιμετωπίσει. Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να επισημανθεί το γεγονός ότι την περίοδο αυτή ο Αλής είναι ένας από τους μεγαλύτερους τσιφλικάδες των Βαλκανίων, φαινόμενο το οποίο, εκτός από οικονομικές και κοινωνικές διαστάσεις, έχει και πολιτικές προεκτάσεις, αφού ο θεσμός του τσιφλικιού ήταν μια μορφή αμφισβήτησης της κεντρικής εξουσίας, ως αντίθετος με τους νόμους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στις αρχές της δεύτερης δεκαετίας του 19ου αιώνα φτάνει στο απόγειο της δύναμης και της δόξας του, εξουσιάζοντας μια περιοχή ισοδύναμη περίπου με τα 3/4 της σημερινής Ελλάδας και τη μισή Αλβανία, με πληθυσμό γύρω στο 1.500.000. Ακόμη υπήρχαν στα Γιάννενα τέσσερα προξενεία μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων: της Γαλλίας, της Αγγλίας, της Ρωσίας και της Αυστρίας. Την ίδια εποχή γίνεται πασίγνωστος στην Ευρώπη και προσελκύει την προσοχή της. Οι συχνές επισκέψεις που δέχεται
