Re: [Orasi] Ματιές στην ιστορία: ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ε' ΤΟΝ ΚΡΕΜΑΣΕ Ο ΣΟΥΛΤΑΝΟΣ ΤΟΝ ΚΗΔΕΨΕ Ο ΤΣΑΡΟΣ
η εκλησία συνηθίζει να κυρήσει μάρτυρες ανθρώπους που πρόδοσαν προκιμένου ναδιατυρήσουν τα κέρδη τουςμε οποιοδήποτε προκάλυμα. καικατι ακόμα για τον γρηγόριο. δεν είχε παραλύψει να αφορήσει και τον ρήγα.τι θα του ξέφευγε; -- From: "Kostas .D. Theodoropoulos" <ks...@hostvis.net> Sent: Thursday, March 24, 2016 10:14 PM To: "orasi mailing list" <orasi@hostvis.net> Subject: [Orasi] Ματιές στην ιστορία: ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ε' ΤΟΝ ΚΡΕΜΑΣΕ Ο ΣΟΥΛΤΑΝΟΣ ΤΟΝ ΚΗΔΕΨΕ Ο ΤΣΑΡΟΣ Σελίδα: 10,14 Συγγραφέας: Του ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Κ. ΠΑΠΟΥΛΙΔΗ ιστορικού-ερευνητή ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ε' ΤΟΝ ΚΡΕΜΑΣΕ Ο ΣΟΥΛΤΑΝΟΣ ΤΟΝ ΚΗΔΕΨΕ Ο ΤΣΑΡΟΣ Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Γρηγόριος Ε', νεομάρτυρας της Ορθοδόξου Εκκλησίας, υπήρξε αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Γεννήθηκε στη Δημητσάνα. Εκάρη μοναχός στις Στροφάδες της Ζακύνθου. Υπηρέτησε ως κληρικός στη Σμύρνη (αρχιδιάκονος, πρωτοσύγκελος, μητροπολίτης) και το 1797 ανήλθε, για πρώτη φορά, στον Πατριαρχικό Θρόνο. Και μόνο όποιος γνωρίζει την ιστορία του Οικουμενικού Πατριαρχείου μπορεί να αντιληφθεί τις δυσκολίες που συνάντησε, αφού διοίκησε το Οικουμενικό Πατριαρχείο τρεις φορές (1797-1798, 1806-1808, 1818-1821). Την πρώτη περίοδο της διοικήσεως της Εκκλησίας υπήρξε άτομο συντηρητικών αρχών, αυστηρός στη διαίτα και στην εκπλήρωση των εκκλησιαστικών καθηκόντων, δραστήριος, άλλα άκαμπτος στις ιδέες του. Επισκεύασε το Πατριαρχείο· τακτοποίησε τα οικονομικά του και ίδρυσε τυπογραφείο (1798). Εγκύκλιός του προς τους κατοίκους των Ιονίων Νήσων υπήρξε καταδικαστική για τη Γαλλική Επανάσταση1 και προτρεπτική ώστε οι Επτανήσιοι να βοηθήσουν «την απελευθέρωσή τους» από τους «άπιστους» Γάλλους και να δεχτούν τη ρωσική διοίκηση2. Τη δεύτερη περίοδο της διοικήσεως της Εκκλησίας, «την πατριαρχείαν ταύτην διακρίνει ο μέγας υπέρ διαδόσεως της παιδείας ζήλος», κατά τον Μανουήλ Ι. Γεδεών3. Την τρίτη περίοδο της διοικήσεως της Εκκλησίας ίδρυσε το Κιβώτιον ελέους, δηλαδή το ταμείο για τις ανάγκες των πτωχών. Γράφτηκε, χωρίς τεκμηρίωση, ότι ήταν το ταμείο το οποίο βοηθούσε οικονομικώς τον Αγώνα του 1821. Το 1821 καταδίκασε την Επανάσταση: Εκδόθηκε «συνοδικό επιτήμιο» («αφορισμός») κατά του Μιχαήλ Σούτσου και του Αλέξανδρου Υψηλάντη, το οποίο συνυπέγραψε και ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Πολύκαρπος. Ο «συνοδικός αφορισμός» φέρει ημερομηνία 23 Μαρτίου 1821 «και ανεγνώσθη, φρικιώντων των ακροατών». Σε εγκύκλιο του Πατριάρχη αναφέρεται ότι ο αφορισμός «εν οχετοίς δακρύων επί του θείου υπεγράφη θυσιαστηρίου»4. Ο Γρηγόριος Ε' ζούσε στην Κωνσταντινούπολη, στην ίδια πόλη με το σουλτάνο και όχι σε κάποια πόλη της Δυτικής Ευρώπης. Ο Πατριάρχης έπρεπε να κρατήσει τις ισορροπίες. «Εμένα μ' έχετε που μ' έχετε, αν ποτέ αποκαλυφθή εις τα βιβλία της Εταιρείας το όνομά μου, είναι βέβαιον ότι τότε θα διακινδυνεύση από τον τύραννον ολόκληρον το ελληνικόν έθνος», είπε ο Γρηγόριος Ε', εξόριστος στον Αγιον Οριος, στον Ι. Φαρμάκη, όταν ο τελευταίος θέλησε να τον μυήσει στα μυστικά της Φιλικής Εταιρείας και στη συνέχεια συνέστησε τον Ι. Φαρμάκη: «Να προσέξουσι πολύ οι εταίροι, μήπως βλάψωσιν αντί να ωφελήσωσι την Ελλάδα»5. «Η Εκκλησία εφόρεσε προσωπείον. Κατέστη υποκριτική έναντι των κατακτητών χάριν ασφαλείας των ραγιάδων. Φανερά δεν ετολμούσε να αναλάβη αγώνα επαναστατικόν και καταστρεπτικόν, μυστικά όμως ωρισμένοι κληρικοί και συνεννοήσεις μετά ξένων ισχυρών ηγεμόνων διεξήγον και εν τη σπουδή των ανεμείχθησαν ενεργώς εις ένοπλα κινήματα...», έγραφε χαρακτηριστικά ο Τ. Αθ. Γριτσόπουλος6. Στο κλασικό βιβλίο του για τους Οικουμενικούς Πατριάρχες ο Μ.Ι. Γεδεών αναφέρει ότι την τρίτη φορά όταν ανήλθε στον πατριαρχικό θρόνο: «Προσκληθείς τη 14 δεκεμβρίου 1818 εις διοίκησιν των πραγμάτων αφίκετο εξ Αγίου Ορους εις Κωνσταντινούπολιν τη 19 ιανουαρίου 1819, και έμεινεν επί του θρόνου μέχρι 10 απριλίου 1821, ότε απέθανε». Είναι γνωστό όμως ότι το βιβλίο του Μ.Ι. Γεδεών εκδόθηκε για πρώτη φορά στην Κωνσταντινούπολη το 1885 με 1890 και ότι ο συγγραφέας του δεν μπορούσε να γράψει ότι ο Οικουμενικός Πατριάρχης Γρηγόριος Ε' είναι νεομάρτυρας, ότι αμέσως μετά τη Θ. Λειτουργία της Κυριακής του Πάσχα (τα μεσάνυχτα του Μ. Σαββάτου), 10 Απριλίου 1821, παύτηκε από το αξίωμά του «ως ανάξιος του πατριαρχικού θρόνου», όπως ανακοινώθηκε στο Πατριαρχείο από τον Τούρκο γενικό γραμματέα του υπουργείου Εξωτερικών, ο οποίος συνοδευόταν από το διερμηνέα της Πύλης Σταυράκη Αριστάρχη, ότι διατάχθηκε η εξορία του, ότι αμέσως κλείστηκε στις φυλακές Μποσταντζήπαση, ότι εκεί στις φυλακές τον ανέκριναν ταπεινωτικά για το αξίωμά του, ότι εκεί στις φυλακές τού πρότειναν να δεχτεί τον ισλαμισμό, ότι τον μετέφεραν στο Πατριαρχείο και, τέλος, ότι εκεί τον κρέμασαν στη μεσαία πύλη της εισόδου του Πατριαρχείου, όπου ο νεκρός του 72ετή Οικουμενικού Πατριάρχη Γρηγορίου Ε' παρέμεινε επί τρεις ημέρες και ότι οι Τούρκοι παρέδωσαν το λείψανό του στους Εβραίους, οι οποίοι το έσερναν στους δρόμους γυμνό και τελικά το έριξαν στη θάλασσα, αφού προσέδεσαν σ' αυτό ένα
[Orasi] Ματιές στην ιστορία: ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ε' ΤΟΝ ΚΡΕΜΑΣΕ Ο ΣΟΥΛΤΑΝΟΣ ΤΟΝ ΚΗΔΕΨΕ Ο ΤΣΑΡΟΣ
Σελίδα: 10,14 Συγγραφέας: Του ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Κ. ΠΑΠΟΥΛΙΔΗ ιστορικού-ερευνητή ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ε' ΤΟΝ ΚΡΕΜΑΣΕ Ο ΣΟΥΛΤΑΝΟΣ ΤΟΝ ΚΗΔΕΨΕ Ο ΤΣΑΡΟΣ Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Γρηγόριος Ε', νεομάρτυρας της Ορθοδόξου Εκκλησίας, υπήρξε αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Γεννήθηκε στη Δημητσάνα. Εκάρη μοναχός στις Στροφάδες της Ζακύνθου. Υπηρέτησε ως κληρικός στη Σμύρνη (αρχιδιάκονος, πρωτοσύγκελος, μητροπολίτης) και το 1797 ανήλθε, για πρώτη φορά, στον Πατριαρχικό Θρόνο. Και μόνο όποιος γνωρίζει την ιστορία του Οικουμενικού Πατριαρχείου μπορεί να αντιληφθεί τις δυσκολίες που συνάντησε, αφού διοίκησε το Οικουμενικό Πατριαρχείο τρεις φορές (1797-1798, 1806-1808, 1818-1821). Την πρώτη περίοδο της διοικήσεως της Εκκλησίας υπήρξε άτομο συντηρητικών αρχών, αυστηρός στη διαίτα και στην εκπλήρωση των εκκλησιαστικών καθηκόντων, δραστήριος, άλλα άκαμπτος στις ιδέες του. Επισκεύασε το Πατριαρχείο· τακτοποίησε τα οικονομικά του και ίδρυσε τυπογραφείο (1798). Εγκύκλιός του προς τους κατοίκους των Ιονίων Νήσων υπήρξε καταδικαστική για τη Γαλλική Επανάσταση1 και προτρεπτική ώστε οι Επτανήσιοι να βοηθήσουν «την απελευθέρωσή τους» από τους «άπιστους» Γάλλους και να δεχτούν τη ρωσική διοίκηση2. Τη δεύτερη περίοδο της διοικήσεως της Εκκλησίας, «την πατριαρχείαν ταύτην διακρίνει ο μέγας υπέρ διαδόσεως της παιδείας ζήλος», κατά τον Μανουήλ Ι. Γεδεών3. Την τρίτη περίοδο της διοικήσεως της Εκκλησίας ίδρυσε το Κιβώτιον ελέους, δηλαδή το ταμείο για τις ανάγκες των πτωχών. Γράφτηκε, χωρίς τεκμηρίωση, ότι ήταν το ταμείο το οποίο βοηθούσε οικονομικώς τον Αγώνα του 1821. Το 1821 καταδίκασε την Επανάσταση: Εκδόθηκε «συνοδικό επιτήμιο» («αφορισμός») κατά του Μιχαήλ Σούτσου και του Αλέξανδρου Υψηλάντη, το οποίο συνυπέγραψε και ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Πολύκαρπος. Ο «συνοδικός αφορισμός» φέρει ημερομηνία 23 Μαρτίου 1821 «και ανεγνώσθη, φρικιώντων των ακροατών». Σε εγκύκλιο του Πατριάρχη αναφέρεται ότι ο αφορισμός «εν οχετοίς δακρύων επί του θείου υπεγράφη θυσιαστηρίου»4. Ο Γρηγόριος Ε' ζούσε στην Κωνσταντινούπολη, στην ίδια πόλη με το σουλτάνο και όχι σε κάποια πόλη της Δυτικής Ευρώπης. Ο Πατριάρχης έπρεπε να κρατήσει τις ισορροπίες. «Εμένα μ' έχετε που μ' έχετε, αν ποτέ αποκαλυφθή εις τα βιβλία της Εταιρείας το όνομά μου, είναι βέβαιον ότι τότε θα διακινδυνεύση από τον τύραννον ολόκληρον το ελληνικόν έθνος», είπε ο Γρηγόριος Ε', εξόριστος στον Αγιον Οριος, στον Ι. Φαρμάκη, όταν ο τελευταίος θέλησε να τον μυήσει στα μυστικά της Φιλικής Εταιρείας και στη συνέχεια συνέστησε τον Ι. Φαρμάκη: «Να προσέξουσι πολύ οι εταίροι, μήπως βλάψωσιν αντί να ωφελήσωσι την Ελλάδα»5. «Η Εκκλησία εφόρεσε προσωπείον. Κατέστη υποκριτική έναντι των κατακτητών χάριν ασφαλείας των ραγιάδων. Φανερά δεν ετολμούσε να αναλάβη αγώνα επαναστατικόν και καταστρεπτικόν, μυστικά όμως ωρισμένοι κληρικοί και συνεννοήσεις μετά ξένων ισχυρών ηγεμόνων διεξήγον και εν τη σπουδή των ανεμείχθησαν ενεργώς εις ένοπλα κινήματα...», έγραφε χαρακτηριστικά ο Τ. Αθ. Γριτσόπουλος6. Στο κλασικό βιβλίο του για τους Οικουμενικούς Πατριάρχες ο Μ.Ι. Γεδεών αναφέρει ότι την τρίτη φορά όταν ανήλθε στον πατριαρχικό θρόνο: «Προσκληθείς τη 14 δεκεμβρίου 1818 εις διοίκησιν των πραγμάτων αφίκετο εξ Αγίου Ορους εις Κωνσταντινούπολιν τη 19 ιανουαρίου 1819, και έμεινεν επί του θρόνου μέχρι 10 απριλίου 1821, ότε απέθανε». Είναι γνωστό όμως ότι το βιβλίο του Μ.Ι. Γεδεών εκδόθηκε για πρώτη φορά στην Κωνσταντινούπολη το 1885 με 1890 και ότι ο συγγραφέας του δεν μπορούσε να γράψει ότι ο Οικουμενικός Πατριάρχης Γρηγόριος Ε' είναι νεομάρτυρας, ότι αμέσως μετά τη Θ. Λειτουργία της Κυριακής του Πάσχα (τα μεσάνυχτα του Μ. Σαββάτου), 10 Απριλίου 1821, παύτηκε από το αξίωμά του «ως ανάξιος του πατριαρχικού θρόνου», όπως ανακοινώθηκε στο Πατριαρχείο από τον Τούρκο γενικό γραμματέα του υπουργείου Εξωτερικών, ο οποίος συνοδευόταν από το διερμηνέα της Πύλης Σταυράκη Αριστάρχη, ότι διατάχθηκε η εξορία του, ότι αμέσως κλείστηκε στις φυλακές Μποσταντζήπαση, ότι εκεί στις φυλακές τον ανέκριναν ταπεινωτικά για το αξίωμά του, ότι εκεί στις φυλακές τού πρότειναν να δεχτεί τον ισλαμισμό, ότι τον μετέφεραν στο Πατριαρχείο και, τέλος, ότι εκεί τον κρέμασαν στη μεσαία πύλη της εισόδου του Πατριαρχείου, όπου ο νεκρός του 72ετή Οικουμενικού Πατριάρχη Γρηγορίου Ε' παρέμεινε επί τρεις ημέρες και ότι οι Τούρκοι παρέδωσαν το λείψανό του στους Εβραίους, οι οποίοι το έσερναν στους δρόμους γυμνό και τελικά το έριξαν στη θάλασσα, αφού προσέδεσαν σ' αυτό έναν ογκώδη λίθο. Από τα νερά του Βοσπόρου αρχίζει η σχέση του νεομάρτυρα Γρηγορίου με την Οδησσό και με το ναό της Αγίας Τριάδος της Οδησσού. Τα γεγονότα είναι βέβαια γνωστά, αλλά εδώ θα μεταφέρουμε σε ευρεία περίληψη το περιεχόμενό τους. Στις 16 Απριλίου 1821 η σορός του 72ετή Οικουμενικού Πατριάρχη επέπλευσε και αναγνωρίστηκε από δύο κληρικούς που βρίσκονταν στο πλοίο του Κεφαλονίτη καπετάνιου Μαρίνου Σκλάβου, που κατευθυνόταν στην Οδησσό. Το πλοίο, που είχε ρωσική σημαία, αναχώρησε από την Κωνσταντινούπολη στις 17 Απριλίου και έφθασε στην Οδησσό
