Biznis, ali fer...
U svim američkim bazama širom sveta oko trideset odsto personala je iz redova lokalnog stanovništva. S obzirom da su pomenuti objekti izgrađeni u blizini malih naselja i gradova, priliv američkog novca koji stiže u ruke par hiljada zaposlenih u bazama ima i te kako vidljiv efekat na lokalne budžete
Autor: Branimir Gajić
Kada
su posle Drugog svetskog rata SAD počele da razmeštaju svoje trupe po celom
svetu, najčešće na teritorijama zemalja koje su bile na poraženoj strani, bio je
to početak novog života za mnoga do tada anonimna mesta i gradove. Male varošice
su sa smeštajem američkog vojnog personala u improvizovanim bazama na njihovoj
teritoriji postale lokacije čija su imena u narednim decenijama dobila skoro
legendarni prizvuk - italijansko selo Avijano ili mesto Ramštajn u
Nemačkoj.
Hiljade američkih vojnika i oficira su bivali raspoređeni na
dužnosti po novoformiranim garnizonima koji su se u početku najčešće sastojali
od improvizovanih baraka i šatora. Međutim, vrlo brzo su male kolonije razbacane
oko aerodroma i starih postrojenja Trećeg rajha i Musolinijeve Italije, postale
povezane u sistem ogromne vojne mašine SAD čiji su kapaciteti zamišljeni da se
prostiru preko cele zemaljske kugle. Umesto šatora i baraka počele su brzo da se
grade moderne piste, radarski kompleksi i čitavi stambeni blokovi oko njih. Već
početkom pedesetih godina, u jeku hladnoratovske krize, SAD imaju preko pedeset
velikih i još stotinak manjih baza širom sveta, čak i na Severnom i Južnom polu.
Do danas, najveći broj ih je ostao u Nemačkoj, Italiji i Japanu.
Otpočinjanje aktivnog delovanja svake od baza nije moglo da bude bez
uticaja na okolinu u kojoj su bile smeštene. Dojučerašnji neprijatelji,
Amerikanci su vrlo brzo u svoje vojne aktivnosti morali da uključe i lokalno
stanovništvo. Potreba za jeftinom radnom snagom koja bi obavljala početne
građevinske radove, a kako bi baza zaživela i neke vrste usluga, pa čak i
službeničkog posla, najbolje je mogla da se realizuje dogovorom sa vladama
matičnih zemalja tako što bi u nabrojane poslove bilo uključeno i domaće
stanovništvo. Procene vojnih krugova SAD su bile da ta vrsta uključivanja domaće
radne snage neće moći da bilo kako ugrozi bezbednost postrojenja, a da će
značajno smanjiti budžetske troškove. S druge strane, ratom izmučenom
stanovništvu Evrope svaki dolar koji je mogao da se tako zaradi bio je od
presudne važnosti.
Ta je
praksa preostala tako da i danas u svim bazama SAD otprilike trideset odsto
personala je iz redova lokalnih stanovnika. Pomenuti Avijano u Italiji koji
predstavlja jednu od najvećih avio-baza američkog vazduhoplovstva na svetu (van
SAD) pored 3.400 pripadnika vojnog personala zapošljava i dodatnih 1.100 civila
iz samog mesta. U vazduhoplovnoj bazi Indžirlik u Turskoj pored 2.500 članova US
Air Force radi i 670 turskih civila, dok u mestu Ramštajn, Nemačka, u tamošnjoj
AB (Air Base) deluje 12.900 uniformisanih članova i 3.600 nemačkog pomoćnog
osoblja. S obzirom da su pomenuti objekti izgrađeni u blizini malih naselja i
gradova, priliv američkog novca koji stiže u ruke par hiljada zaposlenih u
bazama ima i te kako vidljiv efekat na lokalni budžet.
Osim otvaranja radnih
mesta, svaka velika baza je potrošač na svoj način. Vojno osoblje u najvećem
broju slučajeva sa sobom dovodi i porodice, pa se tako dešava da, pored par
hiljada ljudi koji čine osoblje, u bazi ili oko nje živi još nekoliko hiljada
žena i dece. Pomenuti Ramštajn važi za najbrojniju američku zajednicu u
Nemačkoj: u ovom gradiću živi ukupno 43.000 oficira, vojnika i članova njihovih
porodica. Veliki broj njih ne živi unutar baze već iznajmljuju kuće i stanove u
mestu što predstavlja značajan finansijski priliv za grad. Mada su Amerikanci
naviknuti da većinu svojih stambenih potreba zadovoljavaju preko kataloga
kompanija razvijanih specijalno za vojno snabdevanje što znači da u lokalnim
naseljima najčešće ne kupuju nameštaj, odeću i, u velikom broju slučajeva, čak
ni hranu, ipak preostaje još nekoliko oblasti u kojima „lokalci“ dodatno
profitiraju. To su najpre sportske aktivnosti i tereni, turističke ponude,
restorani i određene vrste prodavnica i zabavni programi.
Druge
velike stavke poput telefonskih računa, struje i korišćenja zemljišta, američka
vlada reguliše drugačijom vrstom ugovora sa zemljom domaćinom pa se sa te strane
ne očekuje vidljivi dnevni ekstraprofit od ugošćavanja neke vrste baze. Ali, od
karaktera vojnog postrojenja i političkog i kulturnog razvoja zemlje-domaćina
umnogome zavisi i visina ekonomskog prihoda koji se ostvaruje takvim aranžmanom.
Osim veličine baze i njenog strateškog značaja što, sasvim logično, određuje
visinu nadoknade koju Vašington daje određenoj državi na čijoj teritoriji bazira
svoje armijske, vazduhoplovne ili mornaričke kapacitete, onaj manji sektor koji
se tiče potrošnje osoblja baze i dobiti regiona u kome su smešteni najviše
zavisi od okoline u kojoj se nalaze i sadržaja koje im ta sredina nudi. Baza
„Bondstil“ na Kosovu je egzemplar garnizona smeštenog u lošim uslovima i u
sredini na niskom civilizacijskom nivou pa je tako čitav kamp osmišljen kao
„enclosed circuit“, odnosno, samodovoljni objekat koji može da funkcioniše bez
ikakvog kontakta i komunikacije sa okolinom. Celokupno snabdevanje „Bondstila“
vrši se iz magacina u Evropi i vojno osoblje tamo locirano ne nabavlja ništa od
albanskog stanovništva u čijoj blizini je smešteno. Takođe, svi prateći sadržaji
na kojima u visoko razvijenim zemljama domaćini najviše zarađuju, u „Bondstilu“
su, u minimalnoj verziji, smešteni unutar baze jer „napolju“ osim javnih kuća i
ulične prostitucije nema više ničeg za relaksaciju i lakše podnošenje teškog
posla.
Donekle
slična situacija je i u Turskoj gde osim velikog Indžirlika, SAD imaju još jedan
manji kapacitet u gradu Izmir. Tamošnja situacija je specifična jer u Izmiru ne
postoji konkretna baza već je osoblje razmešteno po nekoliko zgrada u samom
mestu i pored nekoliko svojih objekata. Ovaj ešalon, iako zvanično klasifikovan
kao „vazdušna postaja“, najverovatnije se bavi elektronskom špijunažom na
nekoliko radara postavljenih u blizini grada. Oko 1.700 Amerikanaca je
raspoređeno po Izmiru gde živi u desetak iznajmljenih velikih stambenih
višespratnica ali prema internim uputstvima, ne kreću se puno po gradu i umesto
toga preporučuje im se da svoje odmore i slobodno vreme provode na nekim drugim
lokacijama.
Pokreti
koji protestvuju ispred baza tražeći njihovo ukidanje i koji postoje u svim
zemljama domaćinima, neretko svoju snagu crpe iz incidenata koji se povremeno
dešavaju unutar nekog od tih postrojenja ili van njih, sa učešćem vojnog osoblja
tu stacioniranog. Jedan od najčuvenijih incidenata koji je posledično doveo do
ukidanja razmeštaja američkih avio-jedinica u Španiji bio je sudar u vazduhu dve
letelice koji se odigrao 1966. godine. Bombarder B-52 koji je bio na patrolnoj
misiji imao je koliziju sa aviotankerom KC-135 nakon čega su se oba aviona
srušila u more ispred same obale. B-52 je poleteo iz SAD ali je tanker bio
stacioniran u lokalnoj bazi Moron koju je u to vreme koristio USAF, zbog čega je
u ruti leta bombardera bilo planirano da dospe nad Španiju. Sam udes ne bi bio
naročito važan da u trupu B-52 nisu bile smeštene četiri hidrogenske bombe koje
su pale zajedno sa letelicom. Tri su ostale unutar olupine dok je četvrta
nestala u moru i nakon opsežne potrage nađena je tek dva i po meseca kasnije. Da
su bombe eksplodirale, ili bar samo jedna od njih, a što se čudom nije desilo,
Španija bi pretrpela katastrofu od koje se nikada ne bi oporavila. Nakon tog
događaja Franko je insistirao da se američki avioni izmeste iz Španije i umesto
toga do danas je tamo ostala samo velika pomorska baza Roka koja je sidrište
Šeste flote SAD.
Na
jednom aeromitingu u bazi Ramštajn 1989. godine tokom nastupa italijanske
avijatičarske akro-grupe došlo je na maloj visini do sudara dva aviona koji su u
plamenu pali na publiku, i tom prilikom je poginulo preko dvadeset ljudi. Takođe
i ostali padovi aviona koji se povremeno dešavaju u blizini baza pričinjavali su
štetu objektima na zemlji i ponekad i pogibije stanovništva.
Sa druge
strane, Japan potresa već treća velika afera silovanja koje su izvršili američki
vojnici stacionirani u tamošnjim bazama. Prilikom jednog silovanja žrtva je bila
četrnaestogodišnja devojčica, ali tek je u poslednjem slučaju japanskom sudu
dopušteno da preuzme postupak, što je presedan. Umesto toga, prethodno su
američki vojni sudovi vodili istragu i prilično blago kažnjavali svoje vojnike
koji bi počinili zločin. Silovanja su beležena i na Kosovu a posebno je upamćeno
kada je jedan američki narednik napastvovao i ubio dvanaestogodišnjakinju
Albanku. Zbog želje da taj incident ne dovede do reakcije albanske populacije na
Kosovu i time ugrozi boravak NATO vojnika, američki vojni sud je u ovom slučaju
doneo presudu kojom je ubicu osudio na doživotni zatvor.
Svesni činjenice da
mnogo lokalnog stanovništva ne gleda blagonaklono na njihove baze, američka
administracija je u oba ova slučaja primenila neuobičajeno stroge mere koje
treba da pokažu da se ne radi o bezobzirnim okupatorima već o „dobronamernim“
saveznicima, da poprave imidž američkog prisustva u regionu i smanje tenzije
koje uvek postoje.
Protivnici i grupe koje protestvuju ispred baza tražeći njihovo zatvaranje često tvrde da su sami američki vojnici bahati, neobrazovani i nespremni da prihvate lokalne običaje prema kojima imaju indiferentan ili čak nipodaštavajući stav. Pored toga, tvrdi se i da prisustvo vojske pored neke oblasti povećava rast prostitucije i crne berze, za šta je Kosovo najbolji primer.
NSP Lista isprobava demokratiju u praksi
==^================================================================ EASY UNSUBSCRIBE click here: http://topica.com/u/?bUrBE8.bVKZIq Or send an email To: [EMAIL PROTECTED] This email was sent to: archive@jab.org T O P I C A -- Register now to manage your mail! http://www.topica.com/partner/tag02/register ==^================================================================
